Νίκος Κοτζιάς :Το ΠΑΣΟΚ και οι ... κροκόδειλοι

Υπάρχει ένα ερώτημα, για ποιο λόγο ορισμένα συμφέροντα εναντιώνονται στο σημερινό ΠΑΣΟΚ; Μήπως έχουν δίκαιο εκείνοι που υποστηρίζουν ότι το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης έχει τόσα προβλήματα ώστε να μην τα καταφέρνει και εκ των πραγμάτων; Ή μήπως θεωρείται το ΠΑΣΟΚ ως κόμμα ανεξέλεγκτο και για αυτό πριν υποστηριχτεί οφείλει να τεθεί υπό έλεγχο ή έστω να προσαρμοστεί;

Η συνηθισμένη δημόσια ερμηνεία

Μία πρώτη ερμηνεία θα μπορούσε να είναι ότι το ΠΑΣΟΚ πράγματι αντιμετωπίζει προβλήματα ταυτότητας τα οποία απλά καταγράφονται από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ). Ότι, επιπλέον, ορισμένα ΜΜΕ είναι αντικειμενικά και για αυτό προβάλλουν στην παρούσα περίοδο τον Συνασπισμό και τον ΣΥΡΙΖΑ. Κάτι εξάλλου που το απαιτεί η κοινωνία, αυτό δείχνει η κοινωνία, αυτό προτιμούν οι δημοσκοπήσεις. Το επιχείρημα αυτό δείχνει να είναι λογικοφανές, υποφέρει, όμως, στο κεντρικό του σημείο. Ποιο είναι αυτό; Ότι προϋποθέτει ότι όλα τα ΜΜΕ, ιδιαίτερα τα ηλεκτρονικά, έχουν ως αφετηρία και τέλος κάθε ενημέρωσης, ανάλυσης και σχολίου το τι θέλει η κοινωνία. Εάν ο Συνασπισμός των Τσίπρα και Αλαβάνου συμφωνούν με μια τέτοια εκτίμηση, ως εκείνοι που έχουν αναλάβει να προσδιορίζουν τι είναι αληθινό και τι είναι αριστερό, τότε εμείς οι υπόλοιποι δεν έχουμε παρά να προσχωρήσουμε στην θέση του ΣΥΡΙΖΑ, σύμφωνα με την οποία, αναλύσεις, δημοσκοπήσεις, μέσα, δεν κάνουν τίποτα άλλο παρά να διεκπεραιώνουν τη βούληση και τις ανάγκες της κοινωνίας.

Η πιο πάνω υπόθεση είναι κεντρική και έχει αποφασιστική σημασία. Διότι τα ίδια αντιμετωπίζουν εχθρικά τις μεγάλες απεργίες και ιδιαίτερα τα σωματεία της πρώτης γραμμής, όπως την ΓΕΝΟΠ – ΔΕΗ και εκείνα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Θα μπορούσε, βέβαια, κανείς να θεωρήσει ότι τα περισσότερα ΜΜΕ, επειδή φροντίζουν το καλό της κοινωνίας και μόνο, υποστηρίζουν τον Συνασπισμό, αφού το θέλει η κοινωνία και θάβουν τους απεργούς διότι αυτό χρειάζεται η κοινωνία. Αυτή η προσέγγιση είναι επιτρεπτή. Αλλά προϋποθέτει και συγκεκριμένες αυταπάτες. Ότι, δηλαδή, η σημερινή ελληνική κοινωνία δεν έχει κοινωνικές αντιθέσεις και συμφέροντα, αλλά στηρίζει το κάθε φορά κάλλιστο και ότι τα ΜΜΕ απλά ακολουθούν αυτή την επιλογή.

Μια διαφορετική ερμηνεία

Θα μπορούσε κανείς με βάση και τα γεγονότα στην περίοδο 1989 – 1993 να κάνει μια δεύτερη διαφορετική ερμηνεία. Καταρχάς να υποθέσει ότι πολλά μέσα δεν αναπαράγουν κάποια γενική και αφηρημένη θέληση της κοινωνίας, αλλά επιδιώκουν λαμβάνοντας υπόψη και πραγματικά περιστατικά να επηρεάσουν την κοινωνία προς μία συγκεκριμένη κατεύθυνση. Στην κατεύθυνση, δηλαδή, δικών τους συμφερόντων. Σε αντίθεση με άλλες χώρες και άλλες εποχές, τα περισσότερα ΜΜΕ στην Ελλάδα, ιδιαίτερα τα ηλεκτρονικά, δεν ανήκουν σε επιχειρηματίες οι οποίοι κινούν τα κεφάλαιά τους αποκλειστικά στον τομέα της ενημέρωσης. Διότι αν άνηκαν σε αυτόν, τότε πιθανά να ήταν αναγκασμένα να φιλτράρουν τα συμφέροντά τους με τρόπο που να διασφαλίζουν αυξημένη και κερδοφόρα κυκλοφορία, ακροαματικότητα και τηλεθέαση. Στην πραγματικότητα, τα περισσότερα ηλεκτρονικά ΜΜΕ αποτελούν την αιχμή του δόρατος κεφαλαίων που επιδιώκουν μέσω της κατοχής ΜΜΕ, να εξυπηρετήσουν τα γενικότερα επιχειρηματικά τους συμφέροντα.

Στα πλαίσια του ελληνικού καπιταλισμού, ασφαλώς και έχουν συγκεκριμένοι επιχειρηματίες το δικαίωμα να διαθέτουν τα μέσα ιδιοκτησίας τους με τρόπο που να εξυπηρετεί πριν απ’ όλα τους ίδιους και όχι τρίτους. Μόνο στην Ελλάδα παριστάνουν κάποιοι τις μωρές παρθένες υποστηρίζοντας ότι κεφαλαιούχοι ξοδεύουν τα κεφάλαιά τους στον τομέα της πληροφόρησης με αποκλειστικό στόχο την καλή ενημέρωση, ακόμα και σε βάρος των συμφερόντων τους. Ότι, δηλαδή, οι επιχειρηματίες στα ΜΜΕ πράττουν τάχα φιλανθρωπία με την κατοχή συχνοτήτων και εντύπων. Ότι, τάχα, δεν επιδιώκουν να διασφαλίσουν με τα μέσα που κατέχουν ένα «καλό κοινωνικό κλίμα» για τα συμφέροντά τους, ή κάποια ειδικά προνόμια από τους εκάστοτε κυβερνώντες. Αντίθετα, υποτίθεται ότι στηρίζουν τις αγωνίες τρίτων καθώς και τις απαιτήσεις των λαϊκών στρωμάτων εξ΄ορισμού. Δηλαδή, μόνο στην Ελλάδα αρνούμαστε το γεγονός ότι τα ΜΜΕ είναι επιχειρήσεις με συμφέροντα, γεγονός από μια σκοπιά, εκείνου του σημερινού συστήματος, σε τελευταία ανάλυση φυσιολογικό.

Συμφέροντα και μερίδες της αριστεράς

Είναι φανερό και το έχει αποδειχτεί στην ιστορία, ότι τα συμφέροντα, κάθε άλλο παρά συμπαθούν γενικά και αφηρημένα την αριστερά και ότι κατά κανόνα δεν έχουν ουδεμία πρόθεση να την στηρίξουν. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, αυτό είναι η εξαίρεση. Έτσι συνέβη κατά εξαίρεση το 1989, όταν υποστήριζαν την αριστερά προκειμένου να την οδηγήσουν στην συγκυβέρνηση με την ΝΔ. Να διασφαλίσουν μέσα απ’ αυτή την συγκυβέρνηση το στρίμωγμα του Α.Παπανδρέου που δεν τον έλεγχαν όπως θα ήθελαν. Ακόμα περισσότερο να διασφαλίσουν τις άδειες για τα κανάλια καθώς και συγκεκριμένες αγορές του δημοσίου, όπως, επίσης, ορισμένα νέα πλαίσια κίνησης του κεφαλαίου και της συσσώρευσής του. Εφόσον τότε η αριστερά έδειξε τη διάθεση να συγκυβερνήσει και να παραδώσει αμαχητί αυτές τις ρυθμίσεις, όπως και έγινε, η αριστερά έπαιζε θετικά σε πολλά ΜΜΕ, ιδιαίτερα στα καινούργια τότε ηλεκτρονικά ΜΜΕ. Ουδείς, λοιπόν, αναμάρτητος. Αργότερα, όταν οι κυβερνήσεις του 1989 – 1993 έκαναν τη δουλειά που ήθελαν οι μεγάλοι επιχειρηματίες της χώρας, τα ΜΜΕ ξαναδιαχώρησαν τα τσανάκιά τους και προχώρησαν στην επιλογή υποστήριξης ανάμεσα στα δύο μεγάλα κόμματα, αφού δεν είχαν καταφέρει να κοντύνουν το ΠΑΣΟΚ. Ένα κόμμα που επέδειξε τότε ανθεκτικότητα μεγαλύτερη του αναμενόμενου και σταθερή επιρροή στα πλατιά λαϊκά στρώματα ανεξάρτητη από τη θέληση αρκετών ΜΜΕ.

Σήμερα, βρισκόμαστε ενώπιον μιας ανάλογης κατάστασης. Δεν είναι λίγα τα ΜΜΕ έχουν επιλέξει να στηρίξουν Καραμανλή. Άλλα διότι έτσι πιστεύουν ιδεολογικά και πολιτικά και άλλα διότι εξυπηρετούνται από συγκεκριμένες επιλογές της κυβέρνησης της ΝΔ. Σε ορισμένες περιπτώσεις ισχύουν και οι δύο παράγοντες, σίγουρα, όμως, όχι σε όλες. Αυτά τα ΜΜΕ έχουν ανακαλύψει την «ανικανότητα» και «μικρότητα» του ΠΑΣΟΚ. Είναι φανερό, ότι όπως και το 1989, επειδή αυτές οι δυνάμεις δεν μπορούν να ελέγξουν το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης συστηματικά προβάλλουν υπαρκτά προβλήματα δράσης του, υπάρχουσες αδυναμίες και αναποτελεσματικότητες. Τις προβάλλουν συνεχώς. Τις διογκώνουν. Τις μετατρέπουν σε ένα ψυχολογικό δράμα για την δημοκρατική παράταξη. Όχι ότι η τελευταία δεν έχει προβλήματα. Έχει και παραέχει. Αλλά η δοσολογία προβολής τους είναι ασύμμετρη των πραγματικών γεγονότων. Στο όνομα πραγματικών προβλημάτων, ακόμα και αν παραχθεί χρυσός, εκείνα τον εμφανίζουν ως κάρβουνο και τον μετατρέπουν σε σκόνη. Από την άλλη πρέπει κανείς να διαπιστώσει ότι δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που διευκολύνονται από το ίδιο το ΠΑΣΟΚ. Όμως, «η δοσολογία» ανάμεσα στις αδυναμίες του ΠΑΣΟΚ και του τι και πως προβάλλεται, όπως είπαμε έχει τη σημασία της.

Αντί συμπεράσματος

Είναι φανερό, ότι αν πιστέψουμε ότι στα μεγάλα ηλεκτρονικά ΜΜΕ κυριαρχεί η καλή πρόθεση, το δημοσιογραφικό και μόνο στοιχείο, η αλήθεια της ενημέρωσης, τότε πράγματι η προβολή του Συνασπισμού σήμερα και η ολομέτωπη επίθεση στο ΠΑΣΟΚ δεν είναι παρά αποκλειστικό αποτέλεσμα πραγματικών γεγονότων και καταγραφή δεδομένων. Αν, όμως, λάβουμε υπόψη μας ότι στη σφαίρα της ηλεκτρονικής ενημέρωσης δρουν κεφάλαια με συγκεκριμένες επιλογές, που μάλιστα εντοπίζονται εκτός της διαδικασίας της πληροφόρησης, τότε οφείλουμε να κάνουμε μια διασύνδεση ανάμεσα σε αυτά τα υπαρκτά υλικά συμφέροντα, στα πραγματικά πολιτικά γεγονότα και στον τρόπο που διασυνδέονται, προβάλλονται ή αποσιωπούνται.

Εάν ακόμα λάβει κανείς υπόψη του, ότι στις επόμενες εκλογές είναι πιθανότατο να μην υπάρξει από κανένα κόμμα αυτοδυναμία, ότι οι κυβερνήσεις συνεργασίας της αριστεράς δεν βρίσκονται στο φόρτε των σχεδίων πολλαπλών κέντρων, τότε μπορεί να πιθανολογήσει ότι θα υπάρξουν άμεσα και δεύτερες εκλογές που θα διεξαχθούν με πολλαπλά μειονεκτήματα για την ΝΔ: θα έχει σχετικά χάσει στις προηγούμενες εκλογές, δεν θα έχει προοπτική κυβέρνησης, πιθανά να μην είναι η ίδια στην κυβέρνηση. Κατά συνέπεια οι πιθανότητες νίκης του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης θα είναι αυξημένη. Σε μια τέτοια περίπτωση, όμως, η σημασία μεγαλύτερου επηρεασμού των επιλογών του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης θα είναι πολλαπλά αυξημένες. Μόνο που αυτή η επιρροή δεν θα μπορεί να επιβληθεί τότε. Θα «πρέπει» να έχει προωθηθεί πρωθύστερα. Αν λάβει κανείς υπόψη του αυτές τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές, τότε θα καταλάβει καλύτερα ορισμένα παράδοξα των τελευταίων μηνών.

Δημοσιεύτηκε στην Αξία του Σαββάτου 29-3-08