Νίκος Κοτζιάς : Δημόσιος Χώρος και στρατευμένη μικροπολιτική

Δεν συνηθίζω να "προλογίζω" τα κείμενα του Ν.Κοτζιά που τακτικά αναδημοσιεύω στο ιστολόγιό μου, γιατί από μόνα τους δίνουν πάντοτε ερεθίσματα για δημόσιο διάλογο. Το σημερινό όμως κρίνω πως είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και εντελώς διαφορετικό από πολλά προηγούμενα. Είναι κατά τη γνώμη μου ένα κείμενο ποταμός, μια ξεκάθαρη τοποθέτηση για την πολιτική αντιπαράθεση στη δημόσια σφαίρα, μέρος της οποίας φυσικά και με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αποτελεί και η "σφαίρα του διαδικτύου".

Έχω να προσθέσω μερικά πράγματα που θεωρώ σημαντικά με αφορμή το κείμενο του Νίκου (θέλω να πιστεύω ότι ούτε ο ίδιος διαφωνεί με αυτά):

• Θεωρώ ότι η "στρατευμένη μικροπολιτική "ορισμένων μέσων και δημοσιογράφων δεν αποτελεί αποκλειστικά προϊόν των επιταγών των αφεντικών τους ούτε δε πολύ περισσότερο και ατομικών τους πρωτοβουλιών. Πιστεύω ότι συχνά τέτοιες πρακτικές εκπορεύονται και από πολιτικά κέντρα - μικρά και μεγάλα - που έχουν εδώ και χρόνια μια ιδιότυπη "παράνομη ερωτική" σχέση με μέσα και δημοσιογράφους, τους οποίους χρησιμοποιούν (ή χρησιμοποιούνται από αυτούς) συστηματικά για την επίτευξη των προσωπικών τους φιλοδοξιών. Τέτοια κέντρα δυστυχώς ανθούν τα τελευταία χρόνια και στο χώρο του ΠΑΣΟΚ. Τον τελευταίο καιρό δε έχουν κάνει την εμφάνιση τους και στην blogoσφαιρα τροφοδοτώντας φαινόμενα τύπου Press-gr!
• Θεωρώ επίσης ότι οι "μέθοδοι" στις οποίες αναφέρεται ο Νίκος δεν εμφανίζονται μόνο στα ΜΜΕ, αλλά έχουν γίνει δυστυχώς καθημερινή πρακτική αντιμετώπισης κάθε διαφορετικής άποψης και γνώμης από τον κομματικό μηχανισμό του ΠΑΣΟΚ (ειδικά στα μικρομεσαία στελέχη), τέλος πάντων όποιον μηχανισμό έχει κατά καιρούς (ή νομίζει ότι έχει) το πάνω χέρι. Εύλογη φυσικά είναι μια τέτοια συμπεριφορά , αυτών των στελεχών, μια και η βασική πηγή πληροφόρησης τους είναι τα "τηλεπαράθυρα" και οι εφημερίδες. Στην Ελλάδα και στο σύνολο του πολιτικού χώρου έχουμε τεράστιο πρόβλημα ουσιαστικού πολιτικού διαλόγου μεταξύ των πολιτών και των πολιτικών, το οποίο όλο και επιδεινώνεται , ιδιαίτερα σήμερα μέσα σε μια ατμόσφαιρα που η αξιοπιστία των πολιτικών σκιάζεται ανεπανόρθωτα από κατηγορίες πολιτικού χρηματισμού. Το μόνο που επιβεβαιώνεται πια και για τον πιο αδαή είναι ότι το ελληνικό πολιτικό σύστημα έχει φτάσει στα όρια του και όποιος ελπίζει σε "ανάνηψη" είναι βαθιά νυχτωμένος.

1. Υπεύθυνος δημόσιος διάλογος και οι ανάγκες για θετική ενέργεια στη χώρα.

Η χώρα έχει ανάγκη από δημιουργικές πολιτικές συζητήσεις και προτάσεις. Νέες Ιδέες, αρχές και αξίες. Η ευθύνη όσων λειτουργούν στον δημόσιο χώρο αυξάνει. Όσο περισσότερο συμβάλλει κανείς στον ορθό δημόσιο λόγο, στο συναίσθημα που παράγει θετική ενέργεια, στο άνοιγμα νέων δρόμων για τη χώρα, τόσο πιο ισχυρές είναι οι προοπτικές για το καλύτερο. Αντίθετα, όταν παράγονται μιζέρια, ψέμα, μικροπολιτική, τότε αυξάνει η αρνητική ενέργεια της κοινωνίας. Για αυτό, είμαστε υποχρεωμένοι όσοι πιστεύουμε ότι πρέπει να εργαζόμαστε για το μέλλον αυτού του τόπου, να παράγουμε θετική ενέργεια και να καταπολεμούμε την αρνητική που διαχέουν η μιζέρια, η μικροπρέπεια και η μικροπολιτική. Να καταπολεμούμε όλες τις μορφές κρίσης.

Στοιχείο της κρίσης στην ελληνική δημόσια σκηνή είναι και η συμπεριφορά ορισμένων μέσων. Η δημοσιογραφία, ως είναι γνωστό, οφείλει να στηρίζεται σε δύο τουλάχιστον αρχές. Στην τεκμηρίωση και στην ευθύνη. Τεκμηρίωση σημαίνει ότι δεν αναπαράγονται οι κακιούλες και τα υπονοούμενα που νομίζει κάποιος ότι τον βολεύει να λέει. Ότι οι πληροφορίες δεν είναι στοιχείο παραπληροφόρησης, αλλά διασταυρώνονται. Εξετάζονται, επαληθεύονται με μαρτυρίες. Στις μαρτυρίες αυτές συμπεριλαμβάνονται έγγραφα, διάλογοι που έχουν γίνει ενώπιον τρίτων και τους οποίους καταθέτουν αυτοί, ακόμα και δημόσια κείμενα των ίδιων των πρωταγωνιστών. Όταν όλα αυτά απουσιάζουν, διότι στην πραγματικότητα απουσιάζουν τα πραγματικά γεγονότα, τότε δεν έχουμε να κάνουμε με την καλώς εννοούμενη δημοσιογραφία και δημόσιο Λόγο. Ευθύνη σημαίνει ότι αφού έψαξε κανείς, αφού το διασταύρωσε, αφού το ζύγιασε, κατόπιν το έγραψε ως αληθινό και μπορεί να το υπερασπιστεί ως τέτοιο.

2. Καλός και κακός δημόσιος Λόγος: Ορισμένα ερωτήματα

Στους τελευταίους έξη μήνες καταγράφεται η έλλειψη σε τμήμα του δημόσιου λόγου, που ευτυχώς είναι μειοψηφικός, τόσο της απαιτούμενης τεκμηρίωσης όσων υποστηρίζονται, όσο και ενός σταθερού αισθήματος ευθύνης. Υπάρχει, από την άλλη, και αυτή είναι η τύχη της δημόσιας σφαίρας, μια καλή, κάλλιστη δημοσιογραφία η οποία τιμά το έργο της. Κάνει συχνά, ως οφείλει, αυστηρή κριτική προς όλους. Άλλοτε δίκαια και άλλοτε άδικα. Αλλά σε κάθε περίπτωση το κάνει με ευπρέπεια. Πρόκειται για ένα δικαίωμα που οφείλουμε να το υπερασπιζόμαστε σε κάθε περίπτωση και με όλους τους τρόπους.

Ως προς τον αρνητικό λόγο, γεννιούνται ερωτήματα στους πολίτες κατά πόσο κανείς πρέπει να: ασχολείται με συκοφαντίες και να τους αντιμετωπίζει; Η απάντησή μου είναι ότι δεν πρέπει κανείς να πνιγεί σε μεμονωμένα παραδείγματα. Όταν αυτά, όμως, επαναλαμβάνονται, τότε οφείλει να αποκαλύψει τη βαθύτερη συνοχή και σκοπιμότητά τους. Αποκάλυψη που οφείλεται να γίνεται ακόμα και αν έχει κανείς απέναντί του «ισχυρά συστήματα»; Ακόμα και αν χρειαστεί ο πολίτης να αντέξει να βρίσκεται συνεχώς υβριζόμενος από συγκεκριμένους κύκλους. Με κανένα τρόπο δεν θα πρέπει να σιωπά ενώπιον της ασυμμετρίας ισχύος που υπάρχει, ανεξαρτήτως προσωπικού κόστους;

Επειδή, λοιπόν, όλη μου τη ζωή αντιλαμβάνομαι τον εαυτό μου ως έναν δημόσιο διανοούμενο, πιστεύω ότι οφείλω να υπερασπίζω τον κριτικό λόγο και να απαντώ, έστω και σπανίως, στα στρατευμένα υπονοούμενα και ψέματα που αναφέρονται σε μένα προσωπικά.

3. Οι μέθοδοι της μιζέριας και της μικροπολιτικής

Αν θελήσει κανείς να καταγράψει ορισμένες από τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται για να σπιλωθούν πολίτες, θα εντοπίσει ανάμεσα στα άλλα και τα εξής:

Μέθοδος πρώτη: αποδίδονται σε πολίτες πράξεις και ενέργειες που δεν έχουν κάνει προκειμένου έτσι να μειωθούν τρίτα πρόσωπα. Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλαπλές επιλογές του προέδρου του ΠΑΣΟΚ, Γ.Παπανδρέου, που τις πήρε με αμιγώς προσωπικές αποφάσεις, προσπαθεί αυτού του τύπου ο δημόσιος λόγος να τις χρεώσει σε τρίτα άτομα. Η «χρέωση» αυτή στοχεύει στο να μειωθεί και υποτιμηθεί η πολιτική παρουσία και η υπευθυνότητα του ίδιου του Γ.Παπανδρέου. Μόνο που όσοι τον υποτιμούν αδυνατούν –κατά προέκταση- να κατανοήσουν τους λόγους που οδήγησαν τις απόψεις τους σε ήττα σε πολλαπλές περιπτώσεις που συγκρούστηκαν με τον Γ. Παπανδρέου. Το να ηττηθεί κανείς από έναν ηγέτη τον τιμά. Το να ηττάται, όμως, από κάποιον που τον χαρακτηρίζει «λίγο» και «ανεπαρκή» είναι πρόβλημα για εκείνον και όχι για τον ηγέτη. Εξάλλου, δεν μπορεί κανείς παρά να σημειώσει την βαθύτατη υποκρισία όταν κάποιοι αναρωτιούνται, επί παραδείγματι, για το «ποιος επηρέασε τον Πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ» όταν λαμβάνει ένα μέτρο. Όταν ταυτόχρονα και αντίθετα, οι ίδιοι δεν αναρωτιούνται για το ποιος συμβουλεύει τον έναν ή τον άλλο να κάνει τη μία ή άλλη κίνηση ενάντια στον Γ.Παπανδρέου!

Μέθοδος δεύτερη, γράφονται απαξιωτικά κείμενα χωρίς υπογραφές. Μάλιστα, δημοσιογράφος που πρόσφατα αποχώρησε από εφημερίδα στην οποία συνήθιζε να με υβρίζει ο ίδιος ανυπόγραφα, εμφανίστηκε σε δημόσιους διαλόγους με θέμα την «δημοσιογραφική δεοντολογία»! Όμως, τα ανώνυμα άρθρα σε εποχή δημοκρατίας μιλάνε από μόνα τους για την ποιότητα μιας τέτοιας δημοσιογραφίας.

Μέθοδος τρίτη, αποδίδονται αρνητικές ενέργειες σε άτομα στο όνομα της ιστορικής τους διαδρομής. Επί παραδείγματι, τους ενοχλεί ότι αν και από αστική οικογένεια συμμετείχα από μικρό παιδί στην αριστερά και στο αντιδικτατορικό κίνημα. Αναρωτιέται κανείς, θα με είχαν οι κύριοι αυτοί σε εκτίμηση αν είχα συνεργαστεί με την χούντα;

Είμαι και εξακολουθώ να είμαι υπερήφανος ότι στρατεύτηκα στο αντιδιδακτορικό κίνημα. Ότι πάλεψα μέσα από τις γραμμές της αριστεράς και υπήρξα από τα συνιδρυτικά μέλη της ΚΝΕ όντας μόλις 17 ετών, όταν δεν υπήρχε ούτε μαζικό κίνημα, ούτε άμεση προοπτική να πέσει η χούντα. Είμαι δε, επιπλέον, υπερήφανος, ότι ουδέποτε δεν ζήτησα ποτέ και για κανέναν οργανωτικά μέτρα (όπως της διαγραφής) όσο συμμετείχα στο οργανωμένο κίνημα της αριστεράς. Πάντα πίστευα και πιστεύω ότι τα ζητήματα λύνονται με ιδεολογικές αντιπαραθέσεις και θεωρητικό – πολιτικό διάλογο ή αντιπαράθεση.

Μέθοδος τέταρτη αποδίδουν σε κάποιον ενέργειες που δεν κάνει. Κυριακάτικη εφημερίδα με εμφανίζει ακόμα και ως «γκουρού των διαγραφών». Με αυτό τον τρόπο συγκαλύπτεται το γεγονός ότι ο ίδιος είμαι θύμα πολλαπλών πολιτικών διώξεων, ενώ αποσιωπάτε το γεγονός ότι έφυγα από την αριστερά ακριβώς διότι διαφωνούσα με την παραπομπή των αντίπαλων (εκείνη την εποχή τον Α.Παπανδρέου) σε δικαστήρια. Αλλά δεν φτάνει αυτό! Ενώ έφυγα πρώτος το ίδιο βράδυ της συμφωνίας της συγκυβέρνησης του 1989 από τον πολιτικό φορέα στον οποίο ανήκα, τα παπαγαλάκια μιας ορισμένης πολιτικής με εμφάνιζαν πριν μερικούς μήνες, ακόμα και σε σταθμό που ανήκει στον Συνασπισμό (!) ως να είχα συναίνεση στην παραπομπή του Α.Παπανδρέου. Είναι δε τυχαίο το γεγονός ότι σε αυτό το σταθμό είναι διευθυντής άτομο που συνέβαλε στους διωγμούς μου ακριβώς διότι διαφώνησα κάθετα με όσα έγιναν σε εκείνη τη περίοδο που ονόμασα ως «βρώμικο 1989»;

Μέθοδος πέμπτη, εμφανίζουν ψευδώς όποιον δεν «πάνε» ως άτομο μειωμένων προσόντων. Πρόσφατα με εμφάνισαν ακόμα και ως «αμόρφωτο», ως μη έχοντα καν σπουδάσει. Είμαι πολύ υπερήφανος ότι διαθέτω έξη πτυχία, από απλό μέχρι και μεταδιδακτορικό. Ότι έχω γράψει 23 βιβλία και εκδώσει άλλα 56 σε Ελλάδα και στο εξωτερικό. Οτι κείμενά μου αξιοποιούνται και αξιολογούνται από τις ΗΠΑ μέχρι την Κίνα και από το ΗΒ και την Γερμανία μέχρι την Ιαπωνία, ενώ τα άρθρα μου στον τύπο υπερβαίνουν τα 3.000. Έχω ερευνήσει και διδάξει σε Πανεπιστήμια όπως του Μαρβούργου στη Γερμανία, Οξφόρδης στο ΗΒ και Χάρβαρντ στις ΗΠΑ, καθώς και σε άλλα επιστημονικά ιδρύματα. Συνέβαλα αποφασιστικά στη δημιουργία πολλών επιστημονικών περιοδικών, ανάμεσά τους του μεγαλύτερου επιστημονικού περιοδικού της χώρας, την «Επιστημονική Σκέψη». Εκδίδω μία από τις μεγαλύτερες επιστημονικές σειρές βιβλίων στην χώρα. Συνολικά, ο απολογισμός μου σε αυτόν τον τομέα, για κάποιον «αμόρφωτο» σύμφωνα με σχολιαστή του MEGA, είναι μάλλον ενδιαφέρον…

Μέθοδος έκτη, επιδιώκουν ακόμα και στα πολιτικά ζητήματα να εμφανίζουν όποιον τους ενοχλεί ως κακό και ανίκανο ακόμα και στα επαγγελματικά του. Επί εβδομάδες με εμφάνιζαν τρεις συγκεκριμένες εφημερίδες, να κόβω σε εξετάσεις φοιτήτριά, διότι συντάχθηκε, έτσι υποστήριξαν, με υποψήφιο πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ που δεν ήταν της αρεσκείας μου. Ενώ στην πραγματικότητα την συγκεκριμένη ουδέποτε την εξέτασα μετά την πολιτική της επιλογή!

Μέθοδος έβδομη, προσπαθούν να επιβάλουν σε τρίτους την «αυτολογοκρισία». Επί παραδείγματι, έγινε προσπάθεια σε εφημερίδα που δούλευα να ελεγχθεί ύστερα από 12 χρόνια ελεύθερης γραφής (διότι οφείλω να είμαι δίκαιος) να μου επιβληθεί λογοκρισία όχι μόνο στα γραπτά μου, αλλά ακόμα και σε ότι θα διατύπωνα προφορικά και δημόσια. Η συνέχεια είναι γνωστή…Μετακόμησα στην παρούσα εφημερίδα και σελίδα.

Μέθοδος όγδοη και πιο πρόσφατη, μου χρεώθηκε από μερίδα δημοσιογράφων, διότι έτσι τους βόλευε, κείμενο που φέρει σαφώς την υπογραφή τρίτου , μόνο και μόνο επειδή δημοσιεύτηκε στην ίδια σελίδα με το δικό μου κείμενο. Μάλιστα, ο ένας δημοσιογράφος που έκανε αυτή τη λαθροχειρία είχε ρωτήσει στην πιάτσα και του είχαν επιβεβαιώσει ότι δεν είναι δικό μου κείμενο, ενώ άλλος το θεώρησε ευκαιρία για να με εμφανίσει να είμαι τσακωμένος εξ’ αιτίας αυτού (του μη δικού μου) κειμένου με έναν από τους καλύτερους μου φίλους, εισάγοντας στην μικροπολιτική όχι μόνο ένα ακόμα ψέμα, αλλά και το είδος του ψέματος που κυριαρχούν σε εκπομπές life-style.

Τι δείχνουν όλα αυτά; Ότι υπάρχει μια πολύ στρατευμένη μορφή «δημόσιου λόγου» που δεν πορεύεται με την αρχή της τεκμηρίωσης και της ευθύνης, αλλά με την αρχή της σκοπιμότητας, του προσδιορισμού στόχων και της πρόθεσης να εμφανίσουν όσους δεν τους πάνε με διαφορετικά χαρακτηριστικά από αυτά που πράγματι διαθέτουν. Να δημιουργήσουν μια δεύτερη πραγματικότητα: εκείνη που είναι σε αυτούς χρήσιμη, έστω και αν έτσι καταβαραθρώνεται η αλήθεια.

Είναι φανερό ότι είναι αδύνατο να διαψεύδει κανείς καθημερινά όσα στρεβλά γράφονται. Αυτό δεν αναιρεί, όμως, την ανάγκη της κατά καιρούς αποκάλυψης αυτών των ψεμάτων.

Από την Αξία του Σαββάτου 28.06.08