Συμμετοχική Δημοκρατία

Είναι κοινά αποδεκτό ότι μετά τον πόλεμο ο βιομηχανικός τρόπος ανάπτυξης επέβαλλε ένα τύπο κοινωνικής ζωής στηριγμένο στην ομοιομορφία και τη μαζικότητα. Η ομοιομορφία και η μαζικότητα αποτελούσαν επίσης τις προϋποθέσεις της πολιτικής δράσης των κομμάτων που συγκροτούνταν αναλόγως, δηλαδή πειθαρχημένα, «πυραμιδικά» και συγκεντρωτικά. Με αυτό το οργανωτικό μοντέλο τα κόμματα ασκούν μέχρι και σήμερα το αποκλειστικό μονοπώλιο της διαμεσολάβησης ανάμεσα στην κοινωνία και στο κράτος.

΄Όμως η άσκηση της πολιτικής εξουσίας δημιουργεί σταθερά την τάση των κομμάτων να συνδέονται στενά με το κράτος, να αυτονομούνται από την κοινωνία και τέλος να επιβάλλονται σ’ αυτήν ως φορείς κρατικής εξουσίας.

Σήμερα η κοινωνία έχει μετατραπεί από κλειστή και τοπική, σε ανοιχτή και παγκόσμια, από κοινωνία περιορισμένων μέσων και επιλογών σε κοινωνία πολλαπλών μέσων και επιλογών, από κοινωνία ομοιόμορφη και τυποποιημένη σε κοινωνία πλουραλιστική και περίπλοκα διαρθρωμένη, όσον αφορά στα συμφέροντα και στον τρόπο ζωής. Έτσι η θεωρία του “think globally, act locally” είναι περισσότερο επίκαιρη απο ποτέ

Η πολυποίκιλη και διαρκώς μεταβαλλόμενη αγορά που ακύρωσε τον φορντισμό αποτελεί την οικονομική όψη της πλουραλιστικής κοινωνίας που αμφισβητεί το συγκεντρωτικό κράτος, το πολιτικό μονοπώλιο των κομμάτων και τη μαζική δημοκρατία. Τα δύο τυπικά χαρακτηριστικά της μαζικής δημοκρατίας δηλαδή η αντιπροσωπευτικότητα - ο πολίτης εξουσιοδοτεί άλλους για να αποφασίσουν και να δράσουν εξ ονόματός του- και η κομματοκρατία - ο πολίτης για να «υπάρξει» πολιτικά πρέπει να ενταχθεί και να υποταχθεί στο κόμμα - εμποδίζουν την έκφραση της κοινωνικής δυναμικής και δεν κινητοποιούν τους πολίτες. Ταυτόχρονα η απαίτηση χειραφέτησης, δηλαδή της δυνατότητας να καθορίζει κάθε άνθρωπος το δικό του τρόπο ζωής, διεμβολίζει όλες τις κοινωνικές συλλογικότητες.

Μέσα από αυτήν την πρωτοβουλία θα επιχειρήσουμε να διατυπώσουμε την εναλλακτική πρόταση της συμμετοχικής δημοκρατίας, η οποία περιλαμβάνει κυρίως δύο κρίσιμες μεταρρυθμίσεις:

α) Την εκχώρηση αρμοδιοτήτων και δικαιωμάτων εκ μέρους του κράτους στην κοινωνία των πολιτών και στις οργανώσεις της.

β) Την κατάργηση του μονοπωλίου διαμεσολάβησης των κομμάτων ανάμεσα στην κοινωνία και στο κράτος με την θεσμοθέτηση δημοκρατικών ρυθμίσεων που επιτρέπουν στην κοινωνία των πολιτών απ’ ευθείας παρέμβαση στο σύστημα εξουσίας και στη λήψη των αποφάσεων.

Αυτό συνεπάγεται τη δράση ενός ποικίλου δικτύου αυτόνομων κοινωνικών οργανώσεων, το οποίο δρα παράλληλα με τα κόμματα, ελέγχει την εξουσία και ελέγχεται από τους πολίτες. Μ’ αυτή την έννοια η συμμετοχική δημοκρατία απαιτεί την ανακατανομή ισχύος ανάμεσα στο κράτος, το κόμμα και την κοινωνία των πολιτών, υπέρ της τελευταίας.

Κέντρο αυτής της διαδικασίας είναι ο χειραφετημένος ενεργός πολίτης.

Θα πρέπει όμως να τονίσουμε και το εξής . Μπορεί το διαδίκτυο να καλύψει το έλλειμμα δημοκρατίας? Μπορεί το πρόβλημα της ολοκληρωμένης ενημέρωσης και συμμετοχής να λυθεί μόνο μέσα από την περαιτέρω ανάπτυξη της τεχνολογίας στην πληροφόρηση και ειδικότερα μέσα από την διάδοση του ίντερνετ και τον πολλαπλασιασμό των χρηστών?

Το διαδίκτυο φυσικά διευκολύνει αφάνταστα την ταχύτητα της επικοινωνίας, την πρόσβαση σε τεράστιες βιβλιοθήκες σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης. Είναι ένα αμφίδρομο μέσο, όπως το τηλέφωνο, του οποίου βέβαια αποτελεί εξέλιξη και επέκταση στον γραπτό λόγο και στην εικόνα. Αλλά, όπως όλα τα μέσα επικοινωνίας, το διαδίκτυο μεταφέρει το περιεχόμενο, και ιδίως το πολιτικό περιεχόμενο, που οι άνθρωποι το επιφορτίζουν να μεταφέρει. Δεν επινοεί την ποιότητα της πολιτικής, μεταφέρει εκείνο που έχει παραχθεί και εκείνο που υπάρχει. Η επινόηση της πολιτικής είναι καθαρά ανθρώπινη αναστοχαστική λειτουργία, που αναπτύσσεται βέβαια με τον ελεύθερο διάλογο και την δημοκρατία.

Σε σχέση με το παρελθόν, μπορούμε να δεχθούμε ότι το «μέσον» διευκολύνει το άτομο -τον μεμονωμένο χρήστη και τις μικρές ομάδες να μεταφέρουν με χαμηλό κόστος τα μηνύματά τους, όπως μπορούμε να επισημάνουμε ακόμα ότι το ίντερνετ ενισχύει την φωνή του πολίτη, ο οποίος δεν έχει εξουσία, και αυτό γίνεται αφού μπορεί να επικοινωνεί οριζόντια, χωρίς διαμεσολαβήσεις.

Αλλά ο ρόλος της οικονομικής ολιγαρχίας και της εξουσίας που ασκεί δεν μειώνεται αυτομάτως εξαιτίας της τεχνολογικής δυνατότητας υπέρ του πολίτη. Η αυθαίρετη εξουσία, όπως και οι κοινωνικές ανισότητες, μπορούν να μειωθούν μόνον όταν ανθρώπινα κοινωνικά δίκτυα αποκτήσουν ανάλογη ισχύ και επικοινωνιακή δύναμη με αυτήν που έχουν τα οικονομικά δίκτυα.

Όταν στο κράτος και στα κόμματα δεν υπερισχύουν τα οικονομικά και συντεχνιακά συμφέροντα, αλλά αυτό που συμφέρει το σύνολο των πολιτών.

Πρωτη Δημοσίευση : diablog.gr