25 Μαΐ 2007

Ένα άρθρο που προσυπογράφω ανεπιφύλακτα

Για το βιβλίο της ιστορίας δεν έχω γράψει τίποτα μέχρι τώρα για δυο λόγους : Πρώτον γιατί στο επιστημονικό κομμάτι δεν έχω την εξειδικευμένη κατάρτιση για να κρίνω το βιβλίο και δεύτερον γιατί η "πολιτική" διαμάχη που έχει ξεσπάσει με απωθεί , όσο με απωθούσαν παρόμοιες καταστάσεις για το "Μακεδονία" ή για τα "Ίμια" ή για το βιβλίο του Μίμη Ανδρουλάκη και τις ταυτότητες.

Για να είμαι ειλικρινής, όσα κείμενα κι αν διάβασα είτε στον τύπο είτε στο διαδίκτυο δεν με ικανοποίησαν απόλυτα. Κάπου έμενε πάντοτε ένα ερωτηματικό. Βλέποντας όμως κάποιους ετερόκλητους "κυρίους" να κάνουν τον τελευταίο καιρό εκδηλώσεις στην περιοχή μου για το θέμα, παρουσιάζοντας αποκλειστικά και προκλητικά την μια άποψη , αυτήν υπέρ της απόσυρσης του βιβλίου, θεωρώ υποχρέωση μου πλέον και να τους καταγγείλω δημόσια (
θεωρώ απαράδεκτο επώνυμα στελέχη του ΠΑΣΟΚ στο Νομό, υποψήφιοι με το χρίσμα του κόμματος σε διάφορα αξιώματα, πρόεδροι του συλλόγου δασκάλων να διοργανώνουν μαζί με στελέχη της ΝΔ και του ΚΚΕ εκδηλώσεις με ομιλητές ότι πιο αντιδραστικό κυκλοφορεί πανελλαδικά για το θέμα) αλλά και να παρουσιάσω μια άποψη με την οποία συμφωνώ απόλυτα.

Είναι το
άρθρο του Αναπλ.Καθηγητή του ΑΠΘ Αλέξανδρου Γεωργόπουλου , Προέδρου της Οικολογικής Κίνησης Θεσσαλονίκης.

Η διαμάχη που ξέσπασε γύρω από το βιβλίο της ιστορίας της Στ΄ Δημοτικού δεν είναι καινούργια. Έχει ξαναεμφανιστεί στο παρελθόν, με αφορμή τη συγγραφή άλλων διδακτικών βιβλίων, που κρίθηκαν «αντεθνικά» ή ακόμη και αντιχριστιανικά (ανέφεραν τη δαρβινική θεωρία).

Οφείλουμε να δηλώσουμε εξαρχής ότι το τωρινό βιβλίο συνιστά ένα ουσιαστικό και αναγκαίο βήμα για τη συγγραφή μιας πιο ορθολογικής και εκσυγχρονισμένης εκδοχής της επίσημης εθνικής (πάλι) ιστορίας. Κατά συνέπεια, όλος αυτός ο ορυμαγδός των τελευταίων μηνών μπορεί να μην έχει αντικείμενο άλλο από τον τρόμο για τον πιθανό αφελληνισμό μας (για να γίνουμε τι; Αυτό δεν διευκρινίζεται).

Οι πρωταγωνιστές

Η διαφορά ίσως της τωρινής διαμάχης έγκειται στο ότι ενώ για τα προηγούμενα βιβλία η διαχωριστική γραμμή των αντιπάλων απόψεων ήταν η ίδια που χώριζε δεξιά από αριστερά, τώρα, στο μέτωπο των πολέμιων του βιβλίου αυτού συνωθούνται (για πολλοστή φορά μετά το ζήτημα για το όνομα της FYROM, την κρίση στα Ίμια, την επέμβαση του ΝΑΤΟ στη Σερβία κ.α.) ακροδεξιοί με αριστερούς, αμφότεροι υπεραμυνόμενοι της εθνικής ιστορικής μνήμης.

Η λειψή δημοκρατική κουλτούρα μας

Η αξιοπρεπής διαχείριση μιας διχογνωμίας είναι δείκτης ποιότητας της πολιτικής ζωής ενός τόπου. Όμως οι ανοιχτές απειλές («κρεμάστε τους!») οι απαξιωτικοί χαρακτηρισμοί και τα ειρωνικά σχόλια («συνοικιακοί επιστήμονες»), που συνόδευσαν αυτή την πολιτική αντιπαράθεση (και μάλιστα πολλές φορές από ακαδημαϊκούς), δείχνουν πως, αντί να αποδεχόμαστε την ετερότητα βάσει του dictum του Βολταίρου «διαφωνώ με όσα λες αλλά θα υπερασπιστώ το δικαίωμά σου να τα λες έως θανάτου», εμφορούμαστε από το μισαλλόδοξο «διαφωνώ με όσα λες (…) έως θανάτου (σου)». Επί πλέον, αυτή η ένταση αποσπά την προσοχή από την ουσία του θέματος.

Οι ειδικοί και το ευρύ κοινό

Δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε πως για το βιβλίο μπορούν να εκφέρουν γνώμη μόνον οι ειδικοί. Πιθανότατα να ισχύει αυτό για ένα βιβλίο μαθηματικών αλλά εδώ δεν έχουμε μόνο ένα γνωστικό ζήτημα αλλά και τις αξεδιάλυτα συνυφασμένες με αυτό αξίες (ταυτότητα κλπ) οπότε η εμπλοκή του κοινού είναι αναπόφευκτη. Και αυτό δεν είναι αναγκαστικά κατακριτέο. Με τον ίδιο τρόπο που η ειρήνη είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να την αφήσουμε στα χέρια των πολιτικών και των στρατηγών έτσι και η ιστορία ως γνώση (αλλά και οι εγγεγραμμένες αξίες μέσα της) δεν μπορεί να μείνει αποκλειστικά στα χέρια των πανεπιστημιακών και του υπουργείου. Ατυχώς, το αξίωμα αυτό προϋποθέτει μια κουλτούρα πολιτικής ωριμότητας (αυτοπεποίθηση, δυνατότητα διάκρισης μύθων και πραγματικότητας, βούληση για αυτοκριτική) που κατά πάσα πιθανότητα λείπει σήμερα από την ελληνική κοινωνία.

Πολιτική και ιστορία

Δεν είναι δυνατόν να εκπλήσσονται και να αγανακτούν οι πολέμιοι του βιβλίου για τις πολιτικές επιλογές και σκεπτικό που καθοδηγεί την συγγραφή του. Μήπως αυτό δεν γινόταν μέχρι σήμερα; Και όμως όλα τα προηγούμενα -αντίρροπα- βιβλία ιστορίας δεν προκάλεσαν τέτοια μήνι κατευθυνόμενη ενάντια στις πολιτικές σκοπιμότητες που (απέκρυπταν αλλά) εξυπηρετούσαν. Η αλλαγή της πολιτικής συγκυρίας απαιτεί και διαφορετικό τρόπο διαχείρισης του παρελθόντος. Η ανάγκη ειρηνικής συνύπαρξης με τους γείτονες αλλά και οι νεότερες παιδαγωγικές απόψεις (καλλιέργεια της αυτενέργειας, ανάπτυξη της κριτικής σκέψης) απαιτούν αναθεώρηση των σκοπών και μέσων της διδασκαλίας της ιστορίας. Και κριτική σκέψη δεν μπορεί να συνυπάρξει με απόλυτα καλά ή απόλυτα κακά γεγονότα ή «γκραν-γκινιόλ» αφηγήσεις αλλά απαιτεί νηφαλιότητα και αποστασιοποίηση.

Τι είναι η ιστορία;

Γιατί άραγε κατηγορείται το βιβλίο πως αφιερώνει μια ολόκληρη σελίδα π.χ. στα αθηναϊκά καφενεία, στο θέατρο του μεσοπολέμου ή στη διώρυγα της Κορίνθου κλπ; Λάθος! Είναι και αυτά εξαιρετικά σημαντικά γεγονότα και δικαιούνται επαξίως να έχουν μια θέση στην ιστορία του τόπου. Ναι, αντικείμενο της ιστορίας είναι επιπλέον και τα αισθήματα, οι σκέψεις και οι καθημερινές συνήθειες των ανθρώπων. Κανείς δεν θα ήθελε να ξαναγυρίσουμε στην εποχή που τα βιβλία της ιστορίας ήταν γεμάτα από ονόματα βασιλιάδων, χρονολογίες και πολέμους.

Οι σωτήρες της εθνικής μνήμης

Το επιχείρημα πως το βιβλίο καταστρέφει την ιστορική μνήμη, έτσι ώστε να γίνει ο ελληνικός λαός βολικός υπήκοος της αμερικανικής «αυτοκρατορίας», είναι απλουστευτικό και επί πλέον μας αδικεί, θεωρώντας πως η ελληνική κοινωνία ως αμνήμων Κοκκινοσκουφίτσα άγεται και φέρεται, για να φαγωθεί στο τέλος από τον λύκο/λήθη της παγκοσμιοποίησης. Και πως, επιπλέον, για να γίνει αυτό, πρέπει το βιβλίο της ιστορίας της να μην αναφέρεται με το πάθος (και με το μέγεθος των εικόνων) που θα έπρεπε στον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη! Τελικά το πρόβλημα της διάσωσης της ιστορικής μνήμης ανάγεται στην εύρεση του σωστού καθοδηγητή για να μην πάρουμε τον «λάθος» δρόμο, μόνοι μας δεν έχουμε καμιά ελπίδα. Σάμπως χρόνια τώρα (που είχαμε τα «σωστά» βιβλία ιστορίας) τα γκάλοπ δεν αποδείκνυαν κάθε τόσο πως αρκετός κόσμος έχει ξεχάσει τι ακριβώς γιορτάζεται στις εθνικές επετείους; Αυτού του είδους η εθνική καταστροφολογία έχει υπερχρησιμοποιηθεί και ξεθωριάσει (σαν τη γνωστό επίκληση του βοσκού που φώναζε «λύκος στα πρόβατα»). Δεν μπορεί πια να προκαλεί φόβο για τον ενδεχόμενο θάνατο του έθνους. Αρνούμενοι την αυτόνομη κοινωνική δράση που σπρώχνει προς την ειρήνευση Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους, λευκούς και μαύρους της Ν. Αφρικής, καθολικούς και προτεστάντες της βόρειας. Ιρλανδίας, Έλληνες και Τούρκους κλπ και θεωρώντας την ως παραπροϊόν της Νέας Τάξης, υιοθετούμε την συνωμοτική άποψη για την ιστορία, που θέλει να βλέπει τις ΗΠΑ και τον Σόρος πίσω από κάθε προσπάθεια αναθεώρησης της ιστορίας, γραμμένης έτσι ώστε να τονίζεται η ειρηνική συνύπαρξη και να δίνεται αξία στο βλέμμα του «Άλλου» (είναι εσχάτη προδοσία να ομολογήσουμε ότι ο Κεμάλ ήταν ηγέτης του απελευθερωτικού αγώνα των Τούρκων;) Η τάση όμως αυτή για προσέγγιση και συμφιλίωση υπήρχε και πριν από τον Σόρος και διορατικοί ηγέτες (Αραφάτ-Ράμπιν) κατηγορούνταν πάντα ως εθνικοί μειοδότες από τους εκάστοτε φανατικούς εθνικο-θρησκευτικούς κύκλους των κοινωνιών τους.

Η φαντασιακή κοινότητα του έθνους

Πίσω από τις συμπεριφορές αυτές βρίσκεται το διαβόητο εθνικιστικό όνειρο με την ακαταπόνητη απαίτησή του για ιστορική συνέχεια, η οποία να αρχίζει από ένα ειδυλλιακό και μυθοποιημένο παρελθόν (Παράδεισος), να περνά στην τωρινή περίοδο «έκπτωσης» («τουρκοκρατία», μέχρι σήμερα) και να ατενίζει προς μια μελλοντική ουτοπία στην οποία πρέπει να φτάσουμε, μόνο όμως ξαναβρίσκοντας τις πρωταρχικές αρετές μας (γενναιότητα –ομοψυχία -φυλετική καθαρότητα -Έλληνας γεννιέσαι δεν γίνεσαι! κλπ). Οι αναλογίες με τη θεολογική σκέψη είναι προφανείς. Η μεταφυσική του εθνικισμού έρχεται να καλύψει το κενό που δημιουργείται από την απαξίωση των θρησκειών, δίνοντας υπερβατικό νόημα αθανασίας μέσω της αιωνιότητας του έθνους (κανένα έθνος δεν φαντάζεται το θάνατό του) σε μια καθημερινή ζωή που γίνεται όλο και πιο εκκοσμικευμένη. Ατυχώς, δεν αισθάνονται όλοι απόγονοι του Περικλή –εγώ π.χ. έχω αποφασίσει ότι δεν θέλω να είμαι μόνο Έλληνας. Θέλω να είμαι και Τούρκος, όπως πολλοί άλλοι και άλλες θέλουν να είναι π.χ. Άγγλοι/Αγγλίδες! Με παρεμφερή τρόπο, κατά τη διάρκεια της συγκρότησης του ελληνικού έθνους (αυτό αρχίζει στο τέλος του 18ου αιώνα από Ρωμιούς, Αρβανίτες και Βλάχους), η ιδεολογική ηγεμονία του νεοελληνικού διαφωτισμού (Κοραής) και οι έμποροι, λόγιοι και οπλαρχηγοί αποφάσισαν να αυτοθεσμίσουν την εθνική τους ταυτότητα (ελληνική), στη συνέχεια «κατασκευάζουν» την προγονική σχέση της με τους αρχαίους Έλληνες (Παπαρηγόπουλος) και κατά τη διάρκεια του επόμενου αιώνα «πείθουν» και τους υπόλοιπους. Αν αυτή η απόφαση δεν είναι αποτέλεσμα της συλλογικής υποκειμενικής βούλησης, τι μπορεί να είναι; Αντικειμενική απόφαση του Θεού, της ιστορίας, των γονιδίων μας ή ποιου άλλου παράγοντα;

Η αμνησία του εθνικισμού

Ατυχώς ο εθνικισμός απαιτεί επιλεκτική μνήμη. Η ντόπια φαντασιακή εθνική κοινότητα δεν θέλει πιθανώς ούτε να ακούσει για τη δουλεία στην αρχαία Ελλάδα, για την ομοφυλοφιλία της, για την καταστροφή των αρχαίων μνημείων, για τη δυσφορία της Ορθόδοξης Εκκλησίας απέναντι στην επανάσταση του ‘21, για την καταδίκη του Ρήγα και για τις επιστολές του αποστόλου Παύλου που μιλούν για ισότητα Εβραίων και Ελλήνων, ανδρών και γυναικών, ελεύθερων και δούλων ή για τη σύνοδο της Ορθόδοξης εκκλησίας του 1872, που καταδίκασε τον εθνικισμό. Κάποιοι ισχυρίζονται πως η ορθόδοξη χριστιανική εκκλησία και όχι ο χριστιανισμός είναι το συστατικό του ελληνικού εθνικισμού.

Η εθνικιστική σχιζοφρένεια

Αντιαμερικανισμός αλλά το παιδί μας στο αμερικάνικο κολέγιο. Το ένα χέρι δείχνει την Κωνσταντινούπολη και το άλλο κλέβει την εφορία. Η Μακεδονία είναι ελληνική αλλά καίμε τα δάση της για να τα κάνουμε οικόπεδα Το Αιγαίο είναι επίσης αδιαπραγμάτευτο αλλά το ρυπαίνουμε ασύστολα. Η παράδοση υπεράνω όλων αλλά οι παραδοσιακοί οικισμοί να δοθούν αντιπαροχή και «τσιμέντο να γίνουν». Αντιμετωπίζουμε τον οποιοδήποτε με το κυνικό σκεπτικό «πόσα παίρνει και από ποιόν τα παίρνει» αλλά θεωρούμε πως τα ελατήρια που ωθούσαν τους κλέφτες της «τουρκοκρατίας» ήταν η ελληνική τους συνείδηση. Είμαστε χριστιανικό έθνος (αναφέρεται στο Σύνταγμα) αλλά επιφανείς ποιμενάρχες καλούσαν τους μετανάστες Αλβανούς «να πάνε από κει που ήρθαν» και το 20% των συμπατριωτών μας ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Επί πλέον, δεν είναι καθόλου χριστιανικό χαρακτηριστικό να μη γίνεται εξομολόγηση των εθνικών μας «παραστρατημάτων» και να μην ζητείται συγχώρεση από τις ομάδες που βλάφτηκαν (ή τους απογόνους τους).

Οι εθνικές μας «πομπές»

Δεν μπορούν να κατηγορούν το βιβλίο για παρασιωπήσεις αν τυχόν δεν συμφωνούν να αναφερθούν και οι «δικές μας» ασχήμιες κατά τους διάφορους πολέμους (σφαγή Τριπολιτσάς, ωμότητες στη Μικρασία, συμμετοχή στη σφαγή των άμαχων μουσουλμάνων της Σρεμπρένιτσα κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Βοσνία κλπ) αλλά και σε καιρό ειρήνης (καταπίεση και εκμετάλλευση προσφύγων-μεταναστών). Πουθενά όμως δεν γράφτηκαν αυτά. Οι εθνικές μας ενοχές έχουν ενταφιάσει τέτοια γεγονότα που μπορεί να λειτουργήσουν καταλυτικά, κάνοντας την αγιοποιημένη αυτοεικόνα μας να καταρρεύσει με πάταγο και αφήνοντάς μας να είμαστε «ίδιοι με τους άλλους» λαούς. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστεύουμε πως είμαστε ο περιούσιος λαός, αλάθητος, άψογος, ωραίος και το μοναδικό ίσως από τα αρχαία έθνη που κατάφεραν να επιζήσουν ως σήμερα. Αντίθετα είναι επικίνδυνο για τη συλλογική μας ψυχική υγεία.

Εθνικισμός και φεμινισμός

Ιδιαίτερο εκνευρισμό έδειξαν επίσης οι επικριτές του βιβλίου επειδή η Μαντώ Μαυρογένους προβάλλεται περισσότερο (μέτρησαν τις λέξεις πια;) από τον Γεώργιο Καραϊσκάκη. Αυτό είναι ένα ζήτημα το οποίο οι φεμινιστικοί κύκλοι του τόπου μας θα έπρεπε να σχολιάσουν εκτενώς. Υπάρχει κάποιου είδους εκλεκτική συγγένεια της εθνικιστικής στάσης με την «πρέπουσα» θέση -και δημόσια εικόνα- της γυναίκας, που πάντως δεν φαίνεται να είναι ίση με του άντρα; Εδώ που τα λέμε, γνωρίζετε κανένα εθνικιστή, που να είναι ταυτόχρονα φεμινιστής;

Οι εθνικοί μύθοι

Δεν υπάρχει περίπτωση ανάπτυξης θετικών συναισθημάτων από ανθρώπους από τους οποίους έχει αποκρυβεί η αλήθεια. Ποτέ δεν θα τους συγχωρήσω που με άφησαν να φτάσω 35 χρόνων για να μάθω ότι ο Μάρκο Μπότσαρι (και όχι μόνο αυτός) μιλούσε μόνο αλβανικά. Είναι καιρός να καταρρίψουμε μέσα μας τους μύθους (είτε ανακρίβειες είτε μισές αλήθειες) με τους οποίους μας παραγέμισαν (κρυφό σχολειό, Αγία Λαύρα, η ελληνικότητα των Σουλιωτών, η 25η Μαρτίου κλπ) χωρίς να φοβόμαστε πως θα κινδυνεύσει η αυτοεικόνα μας λόγω της μετεξέλιξής μας προς μια «μεταεθνική “διαπολιτισμική” συλλογικότητα». Αν ο αλβανόφωνος Οδυσσέας Ανδρούτσος αποτελεί μέρος της εθνικής μας ιστορίας, γιατί ο ελληνόφωνος Οδυσσέας Τσενάϊ να μη δικαιούται να σηκώσει την ελληνική σημαία;

Μιλάμε για τις αγριότητες όλων (όχι μόνο των «άλλων»)!

Παιδαγωγικά, η πιο σωστή στάση είναι να διαπραγματευόμαστε οτιδήποτε βλέπουν ακούν ή αντιλαμβάνονται τα παιδιά. Με τον τρόπο αυτό φαίνεται να μπορούμε να διαχειριστούμε το αποτέλεσμα οποιουδήποτε ακούσματος ή θεάματος εισπράττουν τα παιδιά είτε από την τηλεόραση είτε από βιβλία. Επομένως, δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε με την άποψη που θέλει την απαλοιφή των τραυματικών ιστορικών στιγμών. Έτσι και αλλιώς, τα παιδιά εκτίθενται σε μια πλημμυρίδα αίματος απλώς παρακολουθώντας τηλεόραση καθημερινά. Δεν τα μεγαλώνουμε (ούτε θάπρεπε) σε θερμοκήπιο. Αντίθετα, η αναφορά απάνθρωπων γεγονότων μπορεί να είναι η αφορμή για να συζητηθεί το πόσο λίγη από την ανθρώπινη αλληλεγγύη απομένει σε καιρούς βίας και πολέμου.

Ο πλουραλισμός των αιτίων

Με την ίδια λογική, δεν είναι σκόπιμη η παρασιώπηση εμφύλιων τριβών και ταξικών διακρίσεων. Μπορούν να είναι πρώτης τάξεως υλικό για προβληματισμό, σύγκριση με τη σημερινή εποχή, εξερεύνηση συναισθημάτων και προτάσεις για την αντιμετώπισή τους από μεριάς των παιδιών. Αρκεί ο/η δάσκαλος/α να μην παίζει το ρόλο προπαγανδιστή αλλά εμψυχωτή στο δρόμο του παιδιού προς τη μάθηση. Από τις εξερευνήσεις των παιδιών δεν είναι σκόπιμο να λείπει η αιτιολόγηση διαφόρων σημαντικών γεγονότων (είναι μάλιστα απαράδεκτο, αν λείπει). Αλλά -πάλι εν ονόματι της κριτικής σκέψης- καθόλου αυτό δεν σημαίνει πως προσφέρουμε μόνο τη μία «σωστή» εξήγηση. Ας αναφερθούν τα αίτια που προκρίνει κάθε μια ιστορική σχολή και ας αφήσουμε τα παιδιά να αποφασίσουν για τις «σωστότερες». Εννοείται πως ο/η διδάσκων/ουσα δεν επιχειρεί να κρύψει την προσωπική του/της άποψη.

Η πατρίδα μας είναι ο πλανήτης Γη!

Οποιοδήποτε βιβλίο ιστορίας μοιραία θα έχει ελλείψεις. Το τι θα περιέχει είναι αποτέλεσμα πολιτικών αποφάσεων. Μπορούμε να αποφασίσουμε πως η τωρινή μας πρωταρχική ανάγκη είναι να προστατεύσουμε τον πλανήτη, που είναι η βάση της ζωής μας και να καταπραΰνουμε τους φόβους μας, δείχνοντας αλληλεγγύη στον κάθε λογής «Άλλο» και διάθεση κατανόησης; Γιατί Γάλλοι και Γερμανοί ιστορικοί έγραψαν κοινό βιβλίο ιστορίας και εδώ ένα εξαιρετικά σημαντικό και ισορροπημένο παρόμοιο έργο, που αναφέρεται στην κοινή βαλκανική ιστορία (από μεριάς της Ελλάδας συμμετέχει η Κουλούρη) να συγκεντρώνει τους μύδρους της κριτικής; Ήρθε καιρός να ξανασκεφτούμε την ταυτότητά μας. Ας το επιχειρήσουμε με γόνιμο τρόπο. Και δεν θα τα καταφέρουμε αν δεν δούμε τον κόσμο με τα μάτια του «Άλλου».

Αναδημοσίευση απο το περιοδικό ΕΝ ΟΙΚΟ. Το διάβασα στο blog http://criticalpsygreece.blogspot.com/

4 σχόλια:

Γιάννης Παπαϊωάννου είπε...

(Νομίζω οτι εδώ κολάει αν και είναι λίγο "προχωρημένο")

Παγκοσμιοποίηση πρόκληση ή απειλή;.

Με αφορμή ένα δημοσίευμα στην εφημερίδα Ελευθερία της Λάρισας για μια επικείμενη ημερίδα φορέων και πολιτικών στην πόλη μας με αυτό το θέμα, θεώρησα σκόπιμο να παρέμβω με αυτό το κείμενο για να συμβάλω στον προβληματισμό.
Η σχετική κουβέντα για το κατά πόσο η παγκοσμιοποίηση αποτελεί απειλή ή πρόκληση διεξάγεται εδώ και πολλά χρόνια σε διάφορα σημεία του κόσμου και πολύ συνομιλητές σε αυτό τον διάλογο προβάλουν την μια ή την άλλη άποψη.
Τα αποτελέσματα αυτού του διάλογου είναι στην πλειονότητα των περιπτώσεων οι παρατηρητές -αυτού του διάλογου- συνειδησιακά να εκλαμβάνουν το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης ως απειλή. Αυτό συμβαίνει με κάθε νέο «φαινόμενο» καθώς αυτό που διαπραγματεύεται τελικά είναι να αλλάξει τη ζωή μας. Όπως πχ μεωτο φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Δημιουργείται λοιπόν η ανάγκη κατ’ αρχήν για τη πραγματοποίηση τέτοιων επεξηγηματικών ημερίδων, αλλά μόνο και μόνο επειδή διαπραγματεύονται αυτό το «νέο φαινόμενο» αυξάνουν τελικά την αίσθηση της απειλής μπροστά σε αυτό το «νέο». Τελικά από αυτές της ημερίδες το κυρίαρχο συμπέρασμα είναι ότι η παγκοσμιοποίηση είναι καταρχήν απειλή αλλά μετά από την κατάλληλη «προετοιμασία» και «προσαρμογή» μπορεί να αποτελέσει πρόκληση ή ακόμα και το μέσο για την αύξηση των μεγεθών μιας επιχείρησης.

Ας δούμε λοιπόν πως έχουν τα πράγματα κατά την γνώμη μου καθώς για να αρχίσουμε μια κουβέντα πρέπει να έχουμε κοινό κώδικα επικοινωνίας.
Όταν αναφερόμαστε λοιπόν στο φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης διαπραγματευόμαστε με α). τις έννοιες πολιτισμός, κουλτούρα, β). τις διαδικασίες όπως την πρόοδος- παγκοσμιοποίηση και τέλος το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας.

Ας δούμε συνοπτικά τι μπορεί να σημαίνουν αυτές οι έννοιες. Η έννοια Κουλτούρα έχει επικρατήσει να σημαίνει τον συνολικό τρόπο ζωής μια κοινωνίας. Η άποψη αυτή έρχεται εάν συνδυάσουμε τους δυο αρκετά προσφάτους ορισμούς των T.S Eliot που το 1945 έδωσε τον ορισμό ότι η κουλτούρα «είναι όλα τα χαρακτηριστικά ενδιαφέροντα και όλες οι χαρακτηριστικές δραστηριότητες ενός λαού» και του ορισμό του Raymond Williams ως «συνολικού τρόπου ζωής».
Αν προσπαθούσαμε να εξελληνίσουμε τον όρο και ταυτόχρονα να συμπυκνώσουμε όλα όσα σημάνει η λέξη κουλτούρα θα λέγαμε ότι είναι η φιλοσοφία που διέπει μια κοινωνία. Η συνολική στάση ζωής και η νοοτροπία.
Γίνεται όμως κατανοητό ότι η έννοια αυτή δεν μπορεί να αφόρα μόνο λαούς και «συνολικές κουλτούρες» αλλά μοιάζει να αφορά και ατομικές κουλτούρες και συνειδήσεις. Μια παρατήρηση γύρω μας είναι αρκετή για να μας πείσει ότι, πέραν της συνολικής νοοτροπίας ή κουλτούρας υπάρχει και η ατομική. Αυτό γίνεται ακόμα προφανέστερο αν αναλογιστούμε ότι διαφορετικά θα αντιδράσει ένας Έλληνας όταν το θέμα διαπραγμάτευσης είναι τα όνομα της FYROM και αλλιώς εάν το θέμα διαπραγμάτευσης αφορά το διπλανό οικόπεδο.
Η κουλτούρα του καθενός λοιπόν, μοιάζει να είναι το μέσο με το οποίο διαπραγματεύεται με τον ισχύοντα πολιτισμό. Με βάση την κουλτούρα του θα υιοθετήσει ή θα απορρίψει τις διάφορες τεχνολογικές καινοτομίες ή νέα φιλοσοφικά ρεύματα, με βάση αυτή την κουλτούρα θα διαπραγματευτεί με μικρά ή μεγάλα θέματα και τελικά με βάση την κουλτούρα του θα σταθεί στο θέμα παγκοσμιοποίηση.

Πολιτισμός. Η λέξη πολιτισμός αλλά και η παρατήρηση όλων των μεγάλων πολιτισμών της ιστορίας μοιάζει να είναι η πιστοποίηση της επικοινωνίας διαφόρων κουλτούρων και νοοτροπιών και άλλων προϋπαρχόντων πολιτισμών.
Στους αρχαίους πολιτισμούς όπως για παράδειγμα ο αρχαιοελληνικός κλασικός πολιτισμός είναι αποτέλεσμα επικοινωνίας Ιώνων φιλόσοφων, συρακούσιων δάσκαλων και αρχιτεκτόνων και μαθηματικών , νησιωτών μαστόρων, μυκηναϊκού δωδεκαθέου, ανατολικών και πελοποννησιακών επιρροών, με νησιώτικο μάρμαρο αθηναϊκής εμπνεύσεως και σκλάβους από τα πέρατα της γης ως εργάτες.
Η -σε μεγάλο βαθμό- κοινή γλώσσα όλων αυτών, έδωσε το μέσο της επικοινωνίας για την ένωση όλων των ιδεών και επιτευγμάτων της επιστήμης κάτω από τα μάρμαρα της αρχαίας Αθήνας. Αντίστοιχα ήταν τα πράγματα και στον Ελληνιστικό κόσμο αλλά και στο μετέπειτα Ρωμαϊκό
Ακόμα ποιο καθαρά φαίνονται τα πράγματα εάν κοιτάξουμε τον σύγχρονο -διακριτό πλέων- Ευρωπαϊκό πολιτισμό. Ως φαινόμενο αυτός ο πολιτισμός έχει μέσα του αρχαιοελληνικά και ιουδαιοχριστιανικά στοιχεία αλλά και Γοτθικές Κελτικές Ρωμαϊκές, Λατινικές επιρροές, φιλτραρισμένες από το βυζάντιο, τον μεσαίωνα την αναγέννηση, τον διαφωτισμό, την Γαλλική επανάσταση, την αποικιοκρατία.
Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός και η ύπαρξη του λοιπόν, πιστοποιεί την επικοινωνία και τον ειρηνικό ή όχι «αλληλοεπηρεασμό» των λαών. Ο πολιτισμός λοιπόν πιστοποιεί την επικοινωνία και την αλληλοεπηροή ή απλά την επιρροή και την επιβολή ενός πολιτισμού σε ένα άλλον.
Είναι νομίζω πλέων σαφές ότι αυτή η διαδικασία, την συγκριμένη χρονική στιγμή, λέγεται παγκοσμιοποίηση .
Άρα η παγκοσμιοποίηση είναι ο διαρκής αλληλοεπηρεασμός των πολιτισμών. Άρα είναι κάτι που μας συμβαίνει ως ανθρωπότητα από πάντα.
Συμβαίνει όμως την παρούσα στιγμή να αντιλαμβανόμαστε την παγκοσμιοποίηση μόνο ως εμπορική διαδικασία απελευθέρωσης των αγορών που δημιουργεί νέα απειλητικά δεδομένα και νέα ζητούμενα στις επιχειρήσεις. Μοιάζει αυτή η διαδικασία να αφόρα μόνο τις επιχειρήσεις. Την ίδια στιγμή, φωνές που μιλούν για αλλοτρίωση ή άλωση ή μαζοποιήση του ανθρώπου και της ιδιαίτερης κουλτούρας του κάθε λαού, μοιαζουν να μην ακούγονται και τόσο σοβαρές ή τόσο δυνατά. Μοιάζει ακόμα να μην ακούγονται τόσο απειλητικά τα πράγματα. Ειδικότερα στις νεαρές ηλικίες.
Η αλήθεια -κατά την γνώμη μου- είναι ότι εφόσον φτάσαμε ως έθνος και ως χωρά ή ως ιδέα, εδώ που είμαστε και έχουμε δώσει τόσα πολλά στην ανθρωπότητα, δεν έχουμε να φοβόμαστε τίποτα από το μέλλον.
Κάναμε πάρα πολύ δρόμο και προικίσαμε την ανθρωπότητα με ιδέες και φιλοσοφία και επιστήμες ακόμα και σήμερα επίκαιρες και χρήσιμες. Ας δούμε όμως λίγο στο μέλλον
Φαντάζομαι ότι το αποτέλεσμα της διαδικασίας της παγκοσμιοποίησης θα είναι, μια μάλλον μια ιδεατή ή ιδανική κοινωνία, και ένας πανανθρώπινος πολιτισμός, στημένος πάνω στις βάσεις όλων των προηγούμενων μεγάλων πολιτισμών .και όσων στοιχείων εξ αυτών θα παραμένουν τότε επίκαιρα και αναγκαία για την λειτουργία αυτού του πολιτισμού.

Η σύγχρονη Ελλάδα ως χώρα δεν έχει τίποτα να φοβάται από την παγκοσμιοποίηση . Ως κουλτούρα όμως έχει όμως πολλά επιμέρους θέματα που μπορεί να «παραδώσει» σε αυτή την πορεία, καθώς ή θα παύουν να είναι επίκαιρα και αναγκαία ή θα αποκτούν τέτοια επικαιρότητα που θα πρέπει να τα μοιραστούμε με τους συνεργάτες και τους συνεταίρους μας σε αυτή την πορεία, προς μια διαρκώς παγκοσμιούμενη κοινωνία.
Με βάση την κουλτούρα μας ως έθνος αλλά και με βάση την ατομική κουλτούρα του κάθε Έλληνα νέα επιτεύγματα της σκέψης και του λόγου ή (ευχής έργο) της τέχνης και της τεχνολογίας θα προκύψουν. Θα είναι τιμής μας να τα μοιραστουμε ή να τα μεταδώσουμε στους συνοδοιπόρους σε αυτή την προοδευτική πορεία.
Από αυτούς, θα πάρουμε τα χρήσιμα αντίστοιχα πράγματα που «κολλούν» με την κουλτούρα μας. Μέσα χρόνο καθώς οι γενιές των Ελλήνων θα διαδέχονται η μια την άλλη, η κουλτούρα μας θα μετεξελιχτεί σε μια νέα, ποιο σύγχρονη και πιο «κοινή» με της άλλες «επιζήσαντες» κουλτούρες, και όλο αυτό θα αποτελέσει τον ακόμα ποιο σύγχρονο μελλοντικό Μεγάλο πολιτισμό.
Η ιστορία αυτή θα συνεχιστεί μέχρι να μείνει μονό ένας πανανθρώπινος και παγκόσμιος πολιτισμός, μια μονό κουλτούρα, απόσταγμα και συνένωση όλης της -μέχρι τότε- ανθρώπινης σοφίας.

Μέχρι τώρα περιγράφηκαν οι έννοιες πολιτισμός και κουλτούρα με νέους όρους, αναλύθηκαν οι διαδικασίες πρόοδος-παγκοσμιοποίηση και οραματιστήκαμε ή φανταστήκαμε -στο πλαίσιο του εφικτού- το αποτέλεσμα, ως μια ιδανική κοινωνία αποτελούμενη από όσα στοιχεία επιβιώσουν γιατί θα καλύπτουν ανάγκες.
Αν αυτές οι σκέψεις είναι σωστές τότε γνωρίζοντας πλέων τι μέλει να γίνει, έχουμε ήδη ένα πλεονέκτημα.
Αυτά που πρέπει να κάνουμε τόσο η κοινωνία μας, και οι επιχειρήσεις μας, όσο και ατομικά, είναι με βάση την κουλτούρα μας να συνδιαλαγούμε επιτυχώς με την παγκοσμιοποίηση.
Όχι να στήνουμε αναχώματα σε αυτή την διαδικασία αλλά να συνδιαλαγούμε.
Ποιο συγκεκριμένα στην νέα εποχή χρειάζεται διορατικότητα, ματιές στο μέλλον όσο ποιο μακριά τόσο ποιο καλά, ευελιξία, αποφάσεις για το τι θα αφήσουμε πίσω και τι πάρουμε μαζί μας και μέχρι που.
Χρειάζεται επαφή και επικοινωνία με τους γύρω.
Χρειάζεται καινοτομία και όχι μίμηση.
Χρειάζεται να βρίσκεσαι πάντα ένα βήμα μπροστά και όχι να ακολουθείς.
Δεν πρέπει με κανέναν τρόπο να εγκλωβιστείς σε θέσεις «αντί». Τέτοιες θέσεις μόνο αναχώματα μπορούν να στήσουν που τελικά θα σαρωθούν από την «διαδικασία» μαζί με αυτούς που τα έστησαν Η ιστορία το έχει αποδείξει αυτό πολλές φόρες στο παρελθόν.
Με όπλο την κουλτούρα μας -ως άτομα, ως κοινωνίες και ομάδες κάθε μορφής και ως χωρά – και τις φυσικές έμφυτες αρετές του ανθρώπου, η επιτυχής συνδιαλλαγή με την διαδικασία της παγκοσμιοποίησης είναι εφικτή αρκεί να έχουμε και εκεί την απαραίτητη ευελιξία.
Η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης είναι πλέων πρόκληση και όχι απειλή .
Αν όμως μείνουμε «στάσιμοι»και αναζητούμε μέτρα και προστασίας ή φτιάχνουμε αναδόματα, τότε η «διαδικασία» θα γίνει απειλή. Απειλη που θα μεγαλώνει όσο εμείς -στην στατικότητα μας- θα φροντίζουμε τα αναχώματα και την προστασία μας.
Αν συμβεί αυτό τότε σύντομα η «διαδικασία» θα μας καταπιεί ως ένα ξεπερασμένο από την ιστορία «σύνολο».

Ιωάννης Παπαϊωάννου
www.papaioannou.wordpess.com

PS Το κειμενάκιαυτό μάλλον θα το στείλω και στο τύπο

Ανώνυμος είπε...

Πολύ καλή η επιλογή σου για την αναδημοσίευση του άρθρου του Γεωργόπουλου. Μπράβο.

nihardal είπε...

Poli kalo to arthro kai s'euxaristw pou mou edwses tin eukairia na to diavasw. To thema einai sobaro kai mias kai den exw dei to biblio, den eixa safi apopsi an kai genika eimai enantia stin monopleuri/pseudi katagrafi tis istorias kai tis mpourdes peri anwterotitas tis ellinikis filis.

Mias kai aneferthike kai i rodia (http://rodiat7.blogspot.com/) sto thema, antegrapsa ki ekei to arthro(anaferontas fisika kai pou to diavasa).

Keep blogging man, den apantaw sixna alla se diavazw.

spallantzas είπε...

ευχαριστώ για τα καλά λογια , αλλά η συμμετοχή στο διάλογο και η κριτική (θετική ή αρνητική) είναι αυτά που μετράνε για μένα πάνω από όλα.