Εκσυγχρονισμός στην κοινωνία και Σημιτισμός στο κόμμα.

" Κοίτα που καταντήσαμε , υπερασπιζόμενοι τον εκσυγχρονισμό , να πρέπει να στηρίξουμε το Βαγγέλη!" μου έγραψε πριν μερικές μέρες ένας φίλος. Πραγματικά ισχυρή δόση ειλικρίνειας και αυτοκριτικής , αλλά στην ουσία ομολογίας ενός απόλυτου πολιτικού αδιεξόδου.

Αλήθεια τι είναι τελικά αυτός ο εκσυγχρονισμός που βιώσαμε και τι "υπερασπιζόμαστε" σήμερα? Δεν είναι ώρα για βαθιές πολιτικές αναλύσεις, σε αντίθεση με κάποιους που ευαγγελίζονται το "πολιτικό θαύμα" που θα συμβεί τον επόμενο 1,5 μήνα. Απλά είναι τα πράγματα και πρέπει μόνο να τα βάλουμε στη σειρά.

Ο Κώστας Σημίτης επικράτησε στην πολιτική σκηνή του ΠΑΣΟΚ και της ελληνικής κοινωνίας γενικότερα μέσα από μια συγκεκριμένη διαδικασία και με ένα συγκεκριμένο σχέδιο. Η διαδικασία είχε σαν συλλογική αφετηρία την παραμονή του κόμματος στην εξουσία μετά το θάνατο του Αντρέα , αλλά και σαν ατομική αφετηρία τη διατήρηση των κεκτημένων του κάθε βουλευτή μέλους της κοινοβουλευτικής ομάδας τότε.

Ο Κώστας Σημίτης ξεκαθάρισε από την πρώτη στιγμή ότι δεν θέλει να γίνει πολιτικός ηγέτης , αλλά καλός πρωθυπουργός για μια οκταετία,καλός διαχειριστής μιας στοιχειώδους ανάπτυξης του ελληνικού κράτους με όπλο τα κονδύλια του Β και Γ Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης. Και αυτό, με όλες τις διαρθρωτικές αδυναμίες του Ελληνικού Κράτους και της Ελληνικής Οικονομίας , με όλες τις σκιές στη δράση αξιωματούχων και παρατρεχάμενων τους, με όλες τις διασυνδέσεις με συμφέροντα και ισχυρές ομάδες ,το πέτυχε σε σημαντικό βαθμό. Έβαλε τη χώρα στην ΟΝΕ και το ευρώ, έφτιαξε υποδομές που είχαν να φτιαχτούν από τον πόλεμο, ετοίμασε μια χώρα ικανή να κάνει Ολυμπιακούς Αγώνες. Αυτό ονομάστηκε με μια λέξη εκσυγχρονισμός της ελληνικής κοινωνίας.

Ο Κώστας Σημίτης είχε πλάνο και το έφερε σε πέρας. Και σαν καλός manager πήγε τη μέρα που έληγε το "συμβόλαιο " του και παρέδωσε . Δεν τον ένοιαξε ποτέ τι γινόταν στο κόμμα ,δεν ασχολήθηκε ποτέ με την επόμενη μέρα, δεν έκανε πολιτική. Έκανε απλά management και δεν το έκρυψε ποτέ. Το κόμμα το άφησε στο έλεος "βαρώνων" , χωρίς καμιά παρέμβαση , χωρίς καμιά προοπτική.

Αποτέλεσμα ? Ο εκσυγχρονισμός στο κόμμα έλαβε την εξής μορφή : ένα απέραντο πελατειακό τρελοκομείο , ένα συνονθύλευμα δημοσίων υπαλλήλων και μεσαζόντων, μια πυραμίδα παραμάγαζων κομματικών υπαλλήλων που συναθροίζονταν μόνο για να μετράνε κουκιά σε εκλογικές διαδικασίες, να κάνουν κλάκα σε ακροατήρια, να τσιμπάνε μια θεσούλα , μια μιζούλα και μια καρεκλίτσα , να γυρνάνε στην κοινωνία επιδεικνύοντας το κομματικό γαλόνι και την αφιέρωση του βουλευτή που είχαν στο πέτο! Αυτός ήταν για μένα ο Σημιτισμός.

Και όλα πήγαιναν καλά και ωραία όσο το ΠΑΣΟΚ ήταν κυβέρνηση και ο Σημίτης τηρούσε τις "συμβατικές υποχρεώσεις" του. Όμως όλα τα καλά έχουν ένα τέλος και αυτό για το ΠΑΣΟΚ ήρθε το 2004. Δεν θα εξετάσω σε αυτό το post τη διαδικασία της διαδοχής ,γιατί - σε πείσμα όλων αυτών που σήμερα (πάλι) την ξεφτιλίζουν - τη θεωρώ μια έξοχα καινοτόμα διαδικασία που ενόχλησε πάρα πολύ το σύστημα και ακόμη δεν μπορεί να τη χωνέψει (ίσως και να τρέμει σήμερα την επανάληψη της σε 50 μέρες) . Θα πάω στο μετά , στο ΠΑΣΟΚ του Παπανδρέου , στο ηττημένο σημιτικό ΠΑΣΟΚ.

Οι απόψεις του Γιώργου ήταν γνωστές πολλά χρόνια πριν αναλάβει. Και δεν ήταν δικές του. Ο Γιώργος ήταν (και είναι) εξαιρετικά διαβασμένος και ενημερωμένος, αλλά και πολυγραφότατος. Ήταν όμως ο Γιώργος , απλό στέλεχος στην ιεραρχία, δεν είχε να δώσει σε κανένα λογαριασμό για τις απόψεις του, δεν ενδιαφερόταν για ομαδούλες και μηχανισμούς, κουβαλούσε όμως και ένα βαρύ όνομα. Αυτό το βαρύ όνομα του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ (και όχι οι απόψεις του) τον έφεραν στην ηγεσία. Και από εκείνη τη στιγμή και μετά οι σταθερές απόψεις του Γιώργου διαχύθηκαν στο κομματικό σύνολο και την κοινωνία γενικότερα με ρυθμούς πλημμυρίδας. Έννοιες όπως η συμμετοχική δημοκρατία , η κοινωνική λογοδοσία , ο πολιτικός εθελοντισμός, η συνυπευθυνότητα , έγιναν στο ΠΑΣΟΚ και στην κοινωνία καθημερινότητα. Αυτές γέννησαν το σύνθημα "γιώργο αλλαξέ τα όλα" .

Είχαν όμως ουσιαστικό περιεχόμενο? Αξιοποιήθηκαν ? Έγιναν πράξη? Έφεραν στο προσκήνιο τους πολίτες , βασική προϋπόθεση για να προχωρήσουν?

Ο πρώτος χρόνος του ΓΑΠ στην ηγεσία έφερε αισιόδοξα μηνύματα. Κάποια πράγματα πρωτόγνωρα για το κόμμα ΠΑΣΟΚ άρχισαν να στήνονται από το μηδέν (Κάθε Μέρα Πολίτης, Ινστιτούτο Επιμόρφωσης, νέος ρόλος του ΙΣΤΑΜΕ, ανοιχτό κόμμα), θεσμοθετήθηκαν στο πρώτο μετεκλογικό συνέδριο του 2005 και όλα έδειχναν ότι οι ανατροπές σιγά σιγά έπαιρναν σάρκα και οστά. Οι σκεπτόμενοι πολιτικά έβλεπαν τότε ότι το πρώτο στοίχημα για το ΠΑΣΟΚ θα ήταν οι Αυτοδιοικητικές εκλογές του 2006, όπου θα δινόταν η ευκαιρία να δοκιμασθούν νέες πρακτικές στην επιλογή υποψηφίων αλλά και νέα πρόσωπα.

Και εκεί ξαφνικά το Σημιτικό κόμμα ΠΑΣΟΚ ξύπνησε και τα "στήλωσε"!

Ο μηχανισμός του κόμματος , τα βουλευτικά παραμάγαζα και η μεγάλη μάζα των μεσαίων στελεχών μελών των περιφερειακών οργάνων -στην πλειοψηφία τους δημοσίων υπαλλήλων - ακύρωσαν κάθε σκέψη αλλαγών. Παρασυρμένοι από τις λογικές του "ώριμου φρούτου" και της "δεξιάς παρένθεσης" άρχισαν να λειτουργούν όχι ως κομματικός μηχανισμός , αλλά ως κυβερνητικός μηχανισμός εν αναμονή. Η όλη επιλογή των υποψηφίων από την κεντρική επιτροπή εκλογικών διαδικασιών, με ελάχιστες εξαιρέσεις, έγινε με κριτήρια "τι μου δίνεις σήμερα, τι θα σου δώσω αύριο που θα είμαι πάλι κυβέρνηση". Τα αποτελέσματα μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να δικαίωσαν προσωπικές στρατηγικές βουλευτών και αξιωματούχων, αλλά κατέδειξαν την έλλειψη στρατηγικής του κόμματος για την Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Την επόμενη χρονιά , χρονιά βουλευτικών εκλογών, δύο ακόμη προσπάθειες αλλαγών - η σύνταξη νέου κυβερνητικού προγράμματος και η επιλογή υποψήφιων βουλευτών - "τσακίστηκαν" μπροστά στο κομματικό κατεστημένο. Απο τη διαδικασία για το πρόγραμμα, παρότι κατατέθηκαν αξιολογότατες και καινοτόμες προτάσεις, προέκυψε τελικά ένα κείμενο "σούπα" σε πολλά θέματα αιχμής, ένα κείμενο με υπερβολικά πολλές (221!) θέσεις , ένα κείμενο που όποιος το διάβαζε , δεν θυμόταν μετά από 5 λεπτά σχεδόν τίποτα. Η δε επιλογή των υποψηφίων, πλην κάποιων ελάχιστων εξαιρέσεων, εξασφάλισε ουσιαστικά στους εν ενεργεία βουλευτές την επανεκλογή και περιόρισε κάθε δυνατότητα ανανέωσης προσώπων και πρακτικών.

Το αποτέλεσμα ? Γνωστό. Συντριπτική - και για όσους γνώριζαν , αναμενόμενη - ήττα στις πρόσφατες εκλογές. Προσωπικά είχα γράψει παλιότερα στο diablog , ότι το πολιτικό ρολόι στην Ελλάδα είχε σταματήσει στον Μάρτιο του 2004, και ότι εφόσον δεν γινόταν κάτι συνταρακτικό , το αποτέλεσμα και των επόμενων εκλογών θα ήταν πάνω κάτω το ίδιο. Είχα επίσης γράψει - και πρόσφατα πριν τις εκλογές - ότι ίσως θα ήταν καλύτερο για το ΠΑΣΟΚ να μείνει άλλη μια τετραετία στην αντιπολίτευση για να μπορέσει να αρθρώσει και πάλι μια αξιόπιστη και προοδευτική πρόταση εξουσίας. Επομένως είμαι ο τελευταίος που εξεπλάγην και απογοητεύτηκα από το αποτέλεσμα.

Φυσικά μετά από κάθε ήττα είναι εύλογο να ψάχνεις όχι μόνο τις αιτίες αλλά και τους υπεύθυνους. Και είναι επίσης αυτονόητο ότι το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης το φέρει η ηγεσία. Ο Γιώργος Παπανδρέου ανέλαβε το μερίδιο της ευθύνης του το ίδιο βράδυ και ζήτησε την επαναβεβαίωση της ηγεσίας του. Ο χρόνος θα δείξει , αν κατάλαβε τα λάθη του. Ο Βαγγέλης Βενιζέλος , ως είχε δικαίωμα, μας είπε απλά ότι αυτός "μπορεί καλύτερα" . Το ΠΑΣΟΚ ξύπνησε και άρχισε να "διαβουλεύεται".

Αρκετοί έσπευσαν να συνταχθούν ξεκάθαρα με τη μια ή την άλλη πλευρά. Τα ΜΜΕ άνοιξαν τις φτερούγες τους και -σαν τα κοράκια - άρχισαν να μοιράζουν ταμπέλες και "χασαπομάχαιρα". Και εκεί , πάνω στην πόλωση, εμφανίστηκε και πάλι το "Σημιτικό ΠΑΣΟΚ" , ο "εν αναμονή" κρατικός μηχανισμός, αυτοί που χαρακτηρίζονται σήμερα "τρίτος πόλος".

Κύρια χαρακτηριστικά αυτής της συλλογικότητας στελεχών είναι απόψεις περί "ενότητας " , "πολιτικού διαλόγου" , "φυσιογνωμίας του κόμματος" , "διερεύνησης των αιτίων της ήττας" , "συλλογικής ηγεσίας" , " όχι λευκής επιταγής στον οποιονδήποτε".

Απο πρώτη ματιά αυτές οι απόψεις ακούγονται (και είναι) λογικές, αυτό είναι το σωστό που πρέπει να γίνει σε ένα κόμμα εξουσίας μετά από μια ήττα. Σωστά. Αλλά για να γίνουν όλα αυτά πρέπει να έχεις και το κόμμα , το πεδίο, τις εγγυήσεις , το πολιτικό προσωπικό, τις ιδέες για να γίνει κάτι τέτοιο. Και είναι οξύμωρο , αλλά όλοι αυτοί που σήμερα μιλάνε γιαυτά είναι οι ίδιοι που επι 3,5 χρόνια σαμπόταραν κάθε προσπάθεια δημιουργίας προϋποθέσεων διαλόγου στο κόμμα και τις λειτουργίες του.

Είναι αστείο να μιλάς για πολιτικό διάλογο , όταν με την πρακτική σου έχεις αποκλείσει κάθε διαφορετική φωνή από τις κομματικές διαδικασίες.

Είναι αστείο να μιλάς για ενότητα, όταν στην προεκλογική σου εκστρατεία βλέπεις σαν αντίπαλο τον συνυποψήφιο σου και όχι αυτούς του αντίπαλου κόμματος.

Είναι αστείο να μιλάς για φυσιογνωμία του κόμματος όταν έχεις λοιδορήσει το ανοιχτό κόμμα και έχεις κάνει κουρέλι τη συμμετοχική δημοκρατία.

Είναι αστείο να ζητάς συλλογική ηγεσία, όταν στο "μαγαζάκι" σου χωράνε μόνο οι δικοί σου.

Είναι αστείο να μιλάς για λευκές επιταγές, όταν μέχρι τις 15 Σεπτεμβρίου "λιβάνιζες " τον αρχηγό σου δημόσια και τον έθαβες ιδιωτικά συμπληρώνοντας την ρητορική σου με το επίσης θρησκευτικό "ο σώζων εαυτόν σωθήτω".

Αυτός ο "τρίτος πόλος" μας υπόσχεται τις τελευταίες μέρες ότι θα επιβάλει τον γνήσιο πολιτικό διάλογο μέχρι την εκλογή προέδρου. Ότι θα εγγυηθεί την ενότητα και τη διέξοδο. Ότι θα επιβάλλει τις απόψεις του στην νέα συλλογική ηγεσία.

Συγχωρέστε με σύντροφοι , αλλά είμαι απαισιόδοξος. Φοβάμαι πως για μια ακόμη φορά θα επιβάλλετε την πολιτική σιωπή. Θα επιβάλλετε την παραμονή των πολιτών σαν θεατών. Θα επιβάλλετε την ενότητα για την ενότητα, αυτή την ενότητα που στο ΠΑΣΟΚ ερμηνεύουν ως "τρία πρόσωπα , πέντε γνώμες, καμιά διέξοδος". Θα επιβάλλετε τις διαδικασίες για την εξασφάλιση της συμμετοχής σας στην επόμενη νομή της εξουσίας. Θα συντηρήσετε το θολό τοπίο για τους πολίτες, ώστε προσερχόμενοι (αν προσέλθουν !) στις κάλπες να επιλέξουν με διλήμματα που σας συμφέρουν. Διλήμματα του τύπου "ποιος θα νικήσει τον Καραμανλή" , αυτό το σαχλό "ποιος είναι καταλληλότερος" , που τόσο κακό έχει κάνει στην πολιτική ζωή της χώρας.

Σήμερα μιλάτε για "αριστερή στροφή" , για "νέα κεντροαριστερά" . Προσπαθείτε να μας αποδείξετε ότι όσα συμβαίνουν στο ΠΑΣΟΚ είναι ταυτόσημα με όσα συμβαίνουν στη Σοσιαλδημοκρατία στην Ευρώπη και τον κόσμο. Αρνείστε να καταλάβετε ότι η ελληνική κοινωνία - και με δική σας σημαντική ευθύνη - δεν έχει λύσει στοιχειώδη προβλήματα που σε άλλες κοινωνίες τα έλυσε ακόμη και η χριστιανοδημοκρατία , όπως το αποκεντρωμένο κράτος , θέματα ενέργειας και διαχείρισης φυσικών πόρων και αποβλήτων, γραφειοκρατία, παιδεία, υγεία και άλλα.

Αρνείστε να παραδεχτείτε ότι η πολιτική των ιδεών και αξιών δεν είναι στο μενού της δραστηριότητας σας.

Αρνείστε να δεχτείτε ότι παράγετε πολιτική μόνο για τα media και το προσωπικό σας πολιτικό συμφέρον.

Πώς είναι δυνατόν λοιπόν να σας έχουμε εμπιστοσύνη στη διαδικασία που έχουμε μπροστά μας , όταν δεν έχετε δώσει μέχρι σήμερα κανένα δείγμα αλλαγής νοοτροπίας και πρακτικής?

Πως να πεισθούμε ότι αυτό θα γίνει τις επόμενες 50 μέρες?

Πως θα αποδείξετε ότι αυτά που δεν προωθήσατε και υποστηρίξατε 3,5 (και παραπάνω) χρόνια τώρα - ενώ σας δόθηκε επανειλημμένα η ευκαιρία - θα γίνουν τώρα πρόταγμα στις απόψεις σας ? Όταν ακόμη και σήμερα καλείτε ως εγγυητή αυτής της διαδικασίας αυτόν που αδιαφόρησε για οποιαδήποτε πολιτική διεργασία και ανασυγκρότηση 8 (συν 3,5) ολόκληρα χρόνια?

Φροντίστε να καταλάβετε ότι η συμμετοχή σας στις "εκσυγχρονιστικές" κυβερνήσεις δεν σας απαλλάσσει από το "σημιτικό" κομματικό παρελθόν σας. Φροντίστε να αντιληφθείτε ότι η εμμονή σας σε πρακτικές ατομικής (ή και ομαδικής ) κομματικής και κυβερνητικής επιβίωσης θα σας οδηγήσει μόνιμα στα αντιπολιτευτικά έδρανα για πολλά χρόνια ακόμη.

Φροντίστε να αντιληφθείτε ότι, αν αυτό που μας υπόσχεστε για το μέλλον, είναι μια νέα "εποχή Σημίτη" στην κυβέρνηση και στο κόμμα, είστε εκτός πολιτικής πραγματικότητας.

Απλά σύντροφοι . Δεν μας πείθετε και δεν σας έχουμε καμιά εμπιστοσύνη.

Και θυμηθείτε. Είμαστε οι πολίτες. Δηλαδή το οξυγόνο της - σε τελική ανάλυση - πολιτικής ύπαρξης σας!