Καποδίστριας ΙΙ : Κουβέντα χωρίς περιεχόμενο και στόχους.

Έχω ξαναγράψει και πριν από καιρό ότι ένα νέο θέμα έρχεται στην επικαιρότητα και θα δημιουργήσει νέες πολιτικές αναταραχές σε κεντρικό αλλά και τοπικό επίπεδο στο αμέσως προσεχές διάστημα και αυτό είναι το θέμα του Καποδίστρια ΙΙ.

Ο Παυλόπουλος και η κυβέρνηση της ΝΔ είναι αποφασισμένοι να προχωρήσουν σε νέες υποχρεωτικές συνενώσεις Δήμων, αλλά τώρα και Νομαρχιών και Περιφερειών, στο όνομα μιας πιο αποτελεσματικής διοίκησης αλλά και ανάπτυξης, με αφορμή και το ΕΣΠΑ και τον καλύτερο σχεδιασμό του , υλοποίηση του και απορρόφηση των κονδυλίων του.

Εδώ θα κάνω μια παρένθεση μόνο για να πω πως η κοροϊδία έχει και τα όρια της! Εν έτει 2008 μιλάμε ακόμη για σχεδιασμό του ΕΣΠΑ 2007-2013 !!! Δηλαδή πότε θα ξεκινήσει για να έχουμε καλό ερώτημα? Το 2010? Και μετά θα προλάβουμε να υλοποιήσουμε και να απορροφήσουμε τι? Ή μήπως εν τω μεταξύ θα έχουμε προγραμματίσει τα πάντα με ΣΔΙΤ? Κλείνει η παρένθεση.

Οι οργανώσεις των αυτοδιοικητικών σε όλα τα επίπεδα (κεντρικά και τοπικά) συνεδριάζουν, τοποθετούνται υπέρ η κατά, έχουν απλώσει τους χάρτες στο τραπέζι και χωρίζουν ή ενώνουν, μοιράζουν πόλεις , κάμπους, βουνά και λαγκάδια, θάλασσες και παραλίες, σαν να παίζουν στρατέγκο , όπως όταν ήταν μικρά παιδιά. Οι πιο ξύπνιοι, οι κομματικοί, ανεξαρτήτως κόμματος, μετρούν κουκιά, έχουν βάλει τους δημοσκόπους να τους βρουν ποιος καλύτερος συνδυασμός συνενώσεων τους βγάζει δήμαρχο και ανάλογα προτείνουν.

Έτσι καταλήγουμε στα εξής γεγονότα μέχρι στιγμής :

• Οι νομάρχες είναι στην πλειοψηφία τους υπέρ των συνενώσεων δήμων, αλλά κατά των συνενώσεων νομαρχιών ! Εύλογο γιατί κοιτάνε την πάρτη τους και βλέπουν ότι από το σχέδιο Παυλόπουλου κύρια θίγονται αυτοί, γιατί καταργούνται ουσιαστικά το 75% των θέσεων τους!
• Οι Δήμαρχοι δεν διαφωνούν γενικά με τις συνενώσεις, εκτός τοπικών συνθηκών, προκρίνουν περισσότερο τις εθελοντικές και προτάσσουν - γενικά όμως και αόριστα την μεταφορά πόρων και αρμοδιοτήτων στην αυτοδιοίκηση.
• Τα κόμματα είναι αναφανδόν (σχεδόν στο σύνολό τους) υπέρ νέων συνενώσεων τέτοιας κλίμακας, γιατί γνωρίζουν ότι σε μια τέτοια περίπτωση οι υποψήφιοι θα είναι ως επί το πλείστον κομματικά επιλεγμένοι και όχι από τις τοπικές κοινωνίες και τους πολίτες.
• Οι κινήσεις πολιτών είναι τις περισσότερες φορές αντίθετες με τις συνενώσεις , γιατί βλέπουν πως σε τέτοιου μεγέθους δήμους θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να παρέμβουν και να συμμετέχουν στα κοινά.

Είναι όμως όλος αυτός ο προβληματισμός σωστός ? Θα οδηγήσει αυτή η αντιπαράθεση σε ένα βελτιωμένο σύστημα αυτοδιοίκησης ή το αποτέλεσμα θα είναι πάλι μια "σούπα" τύπου Καποδίστρια Ι, όπου οι συνενώσεις έγιναν απλά στο χαρτί χωρίς κανέναν αναπτυξιακό σχεδιασμό, με αποτέλεσμα τον μαρασμό των μικρών οικισμών και χωριών στην περιφέρεια, αλλά και των γειτονιών στις μεγάλες πόλεις? Θα μπορέσουμε επιτέλους και στην Ελλάδα - με 30 χρόνια καθυστέρηση - να δημιουργήσουμε ένα αξιόπιστο, αυτοδύναμο και αποτελεσματικό σύστημα Τοπικής Αυτοδιοίκησης, θα κάνουμε πραγματική αποκέντρωση ή θα συγκεντρώσουμε πάλι τη διαχείριση της ανάπτυξης και των πόρων στα χέρια λίγων άσχετων, ανίκανων και ανήμπορων κομματικών υπαλλήλων και ερήμην των πολιτών?

Επειδή το θέμα είναι μεγάλο και δεν εξαντλείται σε ένα ποστ, θα πω σήμερα τρία τέσσερα βασικά πράγματα για το πως κατά τη γνώμη μου πρέπει να ξεκινήσει η κουβέντα, αν θέλουμε να έχει περιεχόμενο και στόχους.

Το σύστημα αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα πάσχει απο τρία βασικά προβλήματα :

• Το απόλυτα δημαρχοκεντρικό σύστημα αυτοδιοίκησης που από τον τρόπο εκλογής όλων των οργάνων (με αποκορύφωμα το 42%) μέχρι τον τρόπο διοίκησης του Δήμου, παραβιάζει κατάφωρα την αντιπροσώπευση των πολιτών στα κοινά του Δήμου. Άρα ένα πρώτο θέμα αλλαγής, πριν κουβεντιάσουμε οποιοδήποτε σχεδιασμό ισχυρών δήμων, είναι η αλλαγή του εκλογικού συστήματος και η εφαρμογή της απλής αναλογικής σε όλα τα επίπεδα αυτοδιοίκησης (κατά τα πρότυπα όλων των αναπτυγμένων ευρωπαϊκών χωρών), και σε δεύτερο πλάνο η ενίσχυση του ρόλου του Συμβουλίου, έναντι του Δημάρχου.
  
• Η έλλειψη πραγματικών και αυτοδιαχειριζόμενων πόρων (και περαιτέρω αρμοδιοτήτων) στην αυτοδιοίκηση. Δυστυχώς το σύστημα σήμερα λειτουργεί έτσι ώστε ο κάθε Δήμος να εξαρτάται από τις ορέξεις, τις παραξενιές και το πολιτικό συμφέρον της εκάστοτε κεντρικής εξουσίας για το πως θα σχεδιάσει και θα υλοποιήσει οποιοδήποτε έργο στην περιοχή ευθύνης του. Το πρόβλημα αυτό διογκώθηκε περισσότερο με τον Καποδίστρια Ι, όταν υπήρξε μεταφορά αρμοδιοτήτων στην αυτοδιοίκηση (π.χ. σχολεία , αθλητικά κέντρα) χωρίς παράλληλη μεταφορά πόρων με αποτέλεσμα τα προβλήματα να οξυνθούν σε μεγάλο βαθμό. Δυστυχώς πολλοί αυτοδιοκητικοί "βολεύονται" με αυτό τον τρόπο άσκησης τοπικής εξουσίας, γιατί έχοντας άλλοθι το μότο "δεν έχω χρήματα", εγκλωβίζουν τους πολίτες σε ρουσφέτια και υποσχέσεις κενές περιεχομένου, αλλά και τους καθιστούν αδιάφορους για συμμετοχή στα κοινά. Επομένως βασική αλλαγή πριν απο κάθε σχεδιασμό Καποδίστρια ΙΙ είναι η ουσιαστική μεταφορά πόρων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Και όταν λέμε πόρους , για να μην κοροϊδευόμαστε, μιλάμε για μεταφορά πόρων από την άμεση (και έμμεση εν μέρει) φορολογία απευθείας στους Δήμους, ώστε αυτοί να μπορούν να λειτουργήσουν αυτοδύναμα σε μεγάλο βαθμό, να σχεδιάσουν τον προϋπολογισμό τους και να τον υλοποιήσουν χωρίς να περιμένουν τη"βοήθεια" της κεντρικής εξουσίας, αν και εφόσον αυτή έρθει ποτέ. Μια τέτοια ουσιαστική αλλαγή θα ενεργοποιήσει και τη συμμετοχή των πολιτών οι οποίοι πλέον εύλογα θα ελέγχουν την τοπική εξουσία για το που διαθέτει τους φόρους που αυτοί της διέθεσαν απευθείας.
• Το τρίτο και τελευταίο ουσιαστικό πρόβλημα είναι η παντελής έλλειψη περιφερειακού σχεδιασμού στην Ελλάδα. Ενός περιφερειακού σχεδιασμού που θα αναπτύσσεται και προς τις δύο κατευθύνσεις, δηλαδή και από κάτω προς τα πάνω με έμφαση στο κατώτατο επίπεδο της τοπικής κοινωνίας , το χωριό και τη γειτονιά, και τις ανάγκες τους, αλλά και αντίστροφα σε έναν περιφερειακό σχεδιασμό που θα λαμβάνει υπόψη του τις ανάγκες του κάθε τόπου και χώρου και ομάδας πολιτών, αλλά θα σχεδιάζει για το κοινό συμφέρον. Εδώ η ανυπαρξία ενός Εθνικού Χωροταξικού Σχεδίου επιδεινώνει σημαντικά την κατάσταση. Δυστυχώς το προτεινόμενο απο το Σουφλιά σχέδιο - σε συνδυασμό με τον Καποδίστρια ΙΙ Παυλόπουλου - την επιδεινώνει ακόμη περισσότερο. Κύρια αιτία για αυτό, πέρα φυσικά και από πολλά άλλα που αντιμετωπίζονται στο χωροταξικό σχέδιο συντεχνιακά και μικροπολιτικά και όχι αναπτυξιακά και περιβαλλοντικά, είναι η μη κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης. Μια πρόχειρη - όπως προτείνεται - νέα συνένωση Δήμων θα οδηγήσει τα επόμενα χρόνια εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα γης στην ανεξέλεγκτη τσιμεντοποίηση, με τραγικά αποτελέσματα σε προβλήματα όπως η διαχείριση φυσικών πόρων, αποβλήτων στερεών και υγρών και ενέργειας, αλλά και εξαφάνιση του δημόσιου χώρου και του πρασίνου. Επομένως πριν συζητήσουμε οποιοδήποτε σχεδιασμό νέας ισχυρότερης αυτοδιοίκησης πρέπει να τολμήσουμε να χωροθετήσουμε σωστά και σύγχρονα την Ελλάδα του 21ου αιώνα, από την τελευταία βουνοκορφή μέχρι στο Σύνταγμα με πρώτο μέτρο την παντελή κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης.
  

Έχω τη γνώμη ότι χωρίς ουσιαστικές αλλαγές και τομές στα τρία παραπάνω βασικά προβλήματα, που άπτονται της αυτοδιοίκησης, που θα οδηγούν σε πραγματική ανατροπή του υπάρχοντος status quo, οποιαδήποτε συζήτηση για Καποδίστρια ΙΙ είναι κενή περιεχομένου και εξυπηρετεί μόνο μικροπολιτικά συμφέροντα και τίποτα παραπάνω.

Με απλά λόγια : αν δεν μπουν από την κεντρική εξουσία πέντε δέκα βασικοί κανόνες ανάπτυξης και στη συνέχεια δε δοθεί η δυνατότητα στους πολίτες σε όλα τα επίπεδα να συζητήσουν, να αποφασίσουν και να πάρουν και μέρος της ευθύνης για το τι χωριό, τι γειτονιά, τι πόλη, τι επαρχία, τι περιφέρεια και εντέλει τι Ελλάδα θέλουν, τότε κάθε σχέδιο μεταρρύθμισης της αυτοδιοίκησης είναι καταδικασμένο να αποτύχει .

Αν επιπλέον σκεφτούμε ότι όλα τα παραπάνω δεν είναι δα και κανένας εξαιρετικά ανατρεπτικός, πρωτοπόρος και "προοδευτικός" πολιτικός σχεδιασμός, αλλά είναι πράγματα και πρακτικές που εφαρμόζονται σε όλο τον αναπτυγμένο κόσμο εδώ και χρόνια (και μάλιστα υλοποιήθηκαν συχνά και από συντηρητικές κυβερνήσεις) και έχουν επιλύσει στοιχειώδη προβλήματα της καθημερινότητας όπως το νερό, τα σκουπίδια, η κυκλοφορία κλπ που στην Ελλάδα θεωρούμε ακόμη τεράστια και δυσεπίλυτα προβλήματα, καταλαβαίνουμε πόσο αναγκαίο είναι να τολμήσουμε και εμείς πριν να είναι πολύ αργά.

Αν όλα αυτά δεν ληφθούν εκ των προτέρων υπόψη, εκατό ασκήσεις επι χάρτου να κάνουμε, κι άλλους εκατό Καποδίστριες να σχεδιάσουμε, μια τρύπα στο νερό θα κάνουμε. Και οφείλω να πως πως και πάλι δεν είμαι αισιόδοξος.

υ.γ. Οι θέσεις του ΠΑΣΟΚ για το θέμα , έτσι όπως εκφράστηκαν από τον Χάρη Καστανίδη στο συνέδριο της ΕΝΑΕ, είναι προς τη σωστή κατεύθυνση θεωρητικά, αλλά απογοητευτικά γενικόλογες και άτολμες.