24 Μαΐ 2006

Ανοιχτό σχολείο , όπως ανοιχτή κοινωνία…

Διάβασα στην Ημερησία του περασμένου Σαββάτου ένα άρθρο του πρώην προέδρου της ΟΛΜΕ Νίκου Τσούλια με τίτλο “Ανοιχτό σχολείο, νέα δυναμική πρόταση”

Αν και είναι κατανοητό ότι σε ένα σύντομο άρθρο σε μια εφημερίδα δεν μπορεί να αναπτυχθεί ολοκληρωμένα ένα τόσο μεγάλο θέμα που περιέχει σειρά καινοτόμων προτάσεων και σηκώνει πολύ συζήτηση, θάθελα να κάνω κάποιες παρατηρήσεις που θεωρώ σημαντικές και φοβάμαι πως θα είναι δυσάρεστες. Το βρίσκω όμως αναγκαίο γιατί αξιολογώ το θέμα με το οποίο καταπιάνεται ο αρθρογραφος εξαιρετικά σημαντικό, ίσως το σημαντικότερο θέμα για δημόσιο διάλογο στις μέρες μας.

Ο Νίκος Τσούλιας υπήρξε πρόεδρος μιας από τις πλέον ισχυρές συνδικαλιστικές οργανώσεις της Ελλάδας, μιας ομοσπονδίας που όποτε κινητοποίησε τα μέλη της, είχε και ολοκληρωμένες θέσεις και αιτήματα και μαζικότητα στην κινητοποίηση της. Οι εκπαιδευτικοί πάλεψαν και παλεύουν με πάθος το δικαίωμα στη γνώση, δούλεψαν σκληρά για τις υποδομές, αγωνίστηκαν για ένα ευπρεπές ποσοστό χρηματοδότησης για την παιδεία. Θα κρυβόμασταν όμως πίσω από το δάκτυλο μας, αν λησμονούσαμε ότι οι εκπαιδευτικοί ,δημόσιοι και μη, πολλές φορές προέταξαν συντεχνιακά συμφέροντα σε βάρος θεσμικών αλλαγών, ενώ φέρουν και ευθύνη ,ατομικά και συλλογικά, για την εξάπλωση της παραπαιδείας. Βέβαια είναι και αυτοί άνθρωποι, πολίτες της ίδιας κοινωνίας που ζούμε όλοι, της κοινωνίας του ωχαδερφισμού και του ατομικού συμφέροντος και επομένως δεν θα ξεχώριζαν απο όλους τους υπόλοιπους.

Τα σημερινά αδιέξοδα στην εκπαίδευση, σαν μέρος πολλαπλών αδιεξόδων της ελληνικής κοινωνίας απαιτούν ρήξεις με το παρελθόν τόσο σε θέσεις, όσο και σε μέσα και διαδικασίες. Βέβαια αυτό καμιά σχέση δεν έχει με τον δήθεν Εθνικό Διάλογο για την Παιδεία της Kας Γιαννάκου. Ούτε και αντιμετωπίζεται με ασπιρίνες τύπου “βάζω βάση το 10 για την εισαγωγή στα ΑΕΙ” ή ” αλλάζω τα βιβλία ύστερα από 10 χρόνια” ή ” ιδρύω ιδιωτικά πανεπιστήμια”.

Ο Τομέας Παιδείας και Πολιτισμού του ΠΑΣΟΚ παρουσίασε σχετικά πρόσφατα ένα ολοκληρωμένο κείμενο για το “ανοιχτό στην κοινωνία σχολείο” πάνω στο οποίο μπορεί να ξεκινήσει ένας δημιουργικός και καινοτόμος διάλογος.

Ο Νίκος Τσούλιας στο άρθρο του προβάλλει επιγραμματικά κάποιες βασικές θέσεις αυτού του κειμένου, όπως :

α) τη λήψη αποφάσεων που σχετίζονται με τη λειτουργία των εκπαιδευτικών μονάδων και με το πρόγραμμα σπουδών τους, σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο,

β) τη μετατροπή του σχολείου σε εστία πολιτισμού και γνώσης για τις τοπικές κοινωνίες,

γ) την ουσιαστική διεύρυνση των εκπαιδευτικών ευκαιριών σε όλους τους πολίτες και την άμβλυνση των ανισοτήτων,

δ) τη σύνδεση του περιεχομένου σπουδών με τις ανάγκες της κοινωνίας και

ε) τη διασφάλιση της διαφάνειας της λειτουργίας του εκπαιδευτικού συστήματος μέσω ενός αξιόπιστου συστήματος κοινωνικής λογοδοσίας

Και συνδέει σωστά το ανοιχτό σχολείο με ” την αντίληψη της «ανοικτής κοινωνίας», μιας κοινωνίας που αντιμετωπίζει τις πολλαπλές προκλήσεις με εξωστρέφεια και ριζοσπαστισμό”.

Μέχρι εδώ όλα καλά. Τα παρακάτω επιχειρήματα - προτάσεις όμως του αρθρογράφου μου δημιουργούν προβληματισμό.

Λέει ο αρθρογράφος :

Aν η κεντρική εξουσία εγκαταλείψει τη συγκεντρωτική διάρθρωση του εκπαιδευτικού συστήματος, αν δώσει περισσότερη ελευθερία και ευθύνη στους εκπαιδευτικούς, αν πείσει ( ή και εμπνεύσει) τους γονείς να ασχοληθούν με την εκπαίδευση των παιδιών τους με συγκροτημένο τρόπο στο σχολείο, αυτό θα αποτελέσει το κλειδί για να «γυρίσουμε σελίδα», να γίνουμε πιο τολμηροί και πιο μεθοδικοί.

Και παρακάτω :


H πρόταση του ΠAΣOK, για «δωδεκάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση» συνδεόμενη με την πρόταση της επένδυσης του 40% των χρημάτων του Δ’ KΠΣ στην εκπαίδευση, είναι σημαντική τομή για μια μορφωτική κοινωνική ανέλιξη.

Φοβάμαι πως ο Νίκος Τσούλιας δυσκολεύεται να αποχωριστεί τις “συνδικαλιστικές” καταβολές του, αλλά και τον τρόπο που διατύπωνε το ΠΑΣΟΚ προτάσεις χρόνια τώρα. Βλέπει το Δένδρο και χάνει το Δάσος.

Ασφαλώς και συμμετοχή εκπαιδευτικών και γονιών είναι καθοριστική στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και στη δημιουργία του ανοιχτού σχολείου. Όχι όμως μόνο αυτών. Το ανοιχτό σχολείο πρέπει να γίνει υπόθεση όλης της τοπικής κοινωνίας και των φορέων της. Αυτό σημαίνει ότι στο ανοιχτό σχολείο έχουν λόγο και ευθύνη και οι μαθητές οι ίδιοι, και η Τοπική αυτοδιοίκηση, και οι παραγωγικές δυνάμεις , και οι εργαζόμενοι και οι αγρότες , και οι μετανάστες και οι Μη κυβερνητικές οργανώσεις, όλοι οι πολίτες με όλες τους τις εκφράσεις. Δεν μπορεί η υπόθεση “ανοιχτό σχολείο” να είναι μόνο υπόθεση εκπαιδευτικών και γονιών, και μάλιστα με την ευθύνη μόνο στην πλευρά των πρώτων, άντε και του υπουργείου ή μιας αποκεντρωμένης τοπικής αυτοδιοίκησης, γιατί τότε θα οδηγήσει μαθηματικά πάλι σε αδιέξοδα του τύπου ” φτιάχνουμε πανεπιστημιακές σχολές σωρηδόν σε όλη την Ελλάδα και δίνουμε τίτλους χωρίς αντίκρυσμα και δημιουργούμε άνεργους επιστήμονες”.

Και δεν είναι υπόθεση μόνον αυτών και για ένα παραπάνω λόγο. Ο Νίκος Τσούλιας θεωρεί την υποχρεωτική εκπαίδευση και την ισχυρή χρηματοδότηση απο το ΚΠΣ σαν σημαντικές τομές. Θα μου επιτρέψει να πω πως εγώ τις θεωρώ δευτερεύουσες για τους εξής λόγους.

  • Δεν πιστεύω πως η 12χρονη υποχρεωτική εκπαίδευση είναι περισσότερο σημαντική από την ίδια την εσωτερική αναδιάρθρωση του γυμνασίου και του λυκείου, με την καθιέρωση π.χ. του τελευταίου χρόνου του λυκείου - κατ’ άλλους των δύο τελευταίων χρόνων - σαν χρόνου προετοιμασίας για την εισαγωγή στο πανεπιστήμιο. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι νέοι που θέλουν να ακολουθήσουν την τεχνολογική εκπαίδευση ή ακόμη και να μην σπουδάσουν, δεν είναι απαραίτητο να τελειώσουν το λύκειο.
  • Συμφωνώ πως το “ανοιχτό σχολείο “, όπως και κάθε εκπαιδευτική μεταρρύθμιση απαιτεί και πόρους και το Δ’ ΚΠΣ μπορεί να σηκώσει ένα σημαντικό βάρος της χρηματοδότησης. Η πρόταση για το 40% με βρίσκει απόλυτα σύμφωνο,αρκεί να συνδυαστεί με άμεση μεταφορά των πόρων στις ίδιες τις εκπαιδευτικές μονάδες. Μην περιοριστούμε όμως σε αυτό, μην εξαρτήσουμε τις αλλαγές στην παιδεία αποκλειστικά και μόνο με τους ευρωπαϊκούς πόρους, γιατί σε 5 χρόνια θα ψάχνουμε πάλι για πόρους και τότε ότι θα έχουμε φτιάξει θα πέσει σαν πύργος στην άμμο. Άλλωστε έχουμε και κακά παραδείγματα από το παρελθόν στη διαχείριση πόρων, που είχαν σαν αποτέλεσμα προγράμματα να υλοποιηθούν για το θεαθείναι και κάποιοι να “κονομήσουν” και σε αρκετές περιπτώσεις η ΕΕ να μας ζητάει και χρήματα πίσω.
  • Η γνώση και η εκπαίδευση πρέπει να συνδεθεί και με την αγορά, με τις παραγωγικές δυνάμεις κάθε τόπου, με το όραμα για την ανάπτυξη που θέλουν οι πολίτες, με βάση κανόνες που η ίδια η κοινωνία θα βάλει. Θα πρέπει να εξετάσουμε μοντέλα όπως το “money follows the student”, να προκαλέσουμε ανταγωνισμό με όρους κοινωνικού ελέγχου ανάμεσα στις εκπαιδευτικές μονάδες (βλ. παλιότερο άρθρο για τη Νέα Ζηλανδία), να μην αποκλείσουμε την ιδιωτική πρωτοβουλία από τη συμμετοχή στη χρηματοδότηση. Έτσι θα βρουν δουλειά οι νέοι, και δουλειά μάλιστα που οι ίδιου επέλεξαν ή τους προσφέρθηκε ισότιμα και όχι που ο εφιάλτης της ανεργίας και το ένστικτο της επιβίωσης ή η πίεση της οικογένειας τους επέβαλλε.

Και τέλος ένα σχόλιο για το επιμύθιο του Νίκου Τσούλια. Γράφει ο αρθρογράφος :

“Σήμερα το πιο σημαντικό είναι να μάθουμε τα παιδιά «πώς να μαθαίνουν» και το ακόμα πιο σημαντικό είναι να τους δημιουργήσουμε την επιθυμία για διαρκώς περισσότερη μάθηση.”

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που εναποθέτουν στην εκπαίδευση ελπίδες συνολικής αλλαγής της κοινωνίας και εξάλειψης των ανισοτήτων. Εκείνοι που, με τα όνειρά τους, τροφοδοτούν τη χίμαιρα ενός εκπαιδευτικού συστήματος, που θα δώσει δήθεν σ’ όλα τα παιδιά, όλη τη διαθέσιμη γνώση και κυρίως όλο το διαθέσιμο πλούτο. Που θα δημιουργήσει μια κοινωνία που θα απαρτίζεται μόνο από επιστήμονες και μάλιστα ευκατάστατους, με οικονομική επιφάνεια και καταναλωτική άνεση.

Δυστυχώς και ο Νίκος Τσούλιας τρέφει φαίνεται τέτοιες αυταπάτες. Δεν διακρίνει ότι οι κοινωνικές αντιθέσεις και οι διακρίσεις είναι δομικά στοιχεία συγκρότησης της κοινωνίας που ζούμε.

Χρειαζόμαστε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που δεν θα οξύνει, αλλά αντίθετα θα αμβλύνει τις κοινωνικές διακρίσεις και θα αντιμάχεται τους αποκλεισμούς: δίνοντας ευκαιρίες πρόσβασης στη γνώση σε όλους και όλες.

Το “ανοιχτό σχολείο” προϋποθέτει αλλά και δημιουργεί ταυτόχρονα μια ανοιχτή κοινωνία για το μέλλον. Είναι μια πρόκληση όχι μόνο για την εκπαιδευτική κοινότητα αλλά για όλους τους πολίτες. Είναι ένα σχολειό για όλους, είναι μια αναγκαιότητα για όλους. Είναι το στοίχημα όλων μας να αποδείξουμε ότι το ατομικό δικαίωμα αλλά και το ατομικό συμφέρον μπορούν μέσα από την κοινωνική διαβούλευση να γίνουν συλλογικά.

Πρώτη δημοσίευση : diablog.gr

Δεν υπάρχουν σχόλια: